Decubitus (doorligplekken)

Deze tekst gaat over het decubitus in de palliatieve fase (als genezen niet meer mogelijk is).

In deze tekst lees je meer over:

• Decubitus (doorligwonden)
• Klachten bij decubitus
• Oorzaken en risicofactoren van decubitus
• Onderzoek en diagnostiek
• Behandeling van decubitus
• Controle

Wat is decubitus

Decubitus is een beschadiging van de huid en/of het weefsel daaronder, die veroorzaakt is door druk, schuiven of een combinatie hiervan. Meestal is dat op een plaats waar bot uitsteekt, zoals bij de hielen, ellebogen, enkels, heup of het schouderblad of stuitje.

Andere namen voor decubitus zijn: druknecrose, doorligwonde, drukwonde of bedzeer.

Ernst van decubitus

Decubitus is te verdelen in verschillende categorieën:

• Categorie I: niet-wegdrukbare roodheid bij een intacte huid. 
• Categorie II: verlies van een deel van de huidlaag of blaar. 
• Categorie III: verlies van een volledige huidlaag (vet zichtbaar). 
• Categorie IV: verlies van een volledige weefsellaag (spier/bot zichtbaar). 

Klachten bij decubitus

• Pijn
• Nare geur
• Verminderde kwaliteit van leven
• Psychosociale klachten
• Sociaal isolement

Oorzaken van decubitus

Druk, schuiven of een combinatie van beide kan op een bepaalde plek leiden tot een slechte doorbloeding van weefsel. Het weefsel krijgt daardoor niet voldoende zuurstof en voedingsstoffen en kan zijn afvalstoffen niet kwijt. Hierdoor ontstaat weefselschade. 

De kans op decubitus wordt groter door:

• Lang in een bed liggen
• In een rolstoel zitten
• Verminderde voedingstoestand
• Verminderde bloeddoorstroming en zuurstofvoorziening van weefsel bij: diabetes, cardiovasculaire instabiliteit/gebruik van het middel norepinefrine, lage bloeddruk, obstructie in de slagaders, zuurstofgebruik
• Slechte conditie van de huid: droge huid, rode huid (erytheem)
• Urine-incontinentie en incontinentie voor ontlasting
• Gevorderde leeftijd
• Schuifkrachten
• Stoornissen in de zintuiglijke waarneming
• Algemene verslechterde gezondheidstoestand
• Verhoogde lichaamstemperatuur

Onderzoek en diagnostiek

Ben je als patiënt minder mobiel, dan heb je meer kans op het ontwikkelen van decubitus. Je wordt vaak al gecontroleerd voordat decubitus ontstaat.  

De arts zal je eerst vragen naar je voorgeschiedenis en je klachten. Belangrijk daarbij zijn je ongemakken door bijvoorbeeld lang liggen en pijn.

Daarnaast controleert de arts of verpleegkundige regelmatig je huid op roodheid, lokale warmte, vochtophoping (oedeem) en verharding.

Ook houdt de arts of verpleegkundige je voedingstoestand in de gaten.

Behandeling van decubitus

Er zijn verschillende behandelingen. Deze zijn onder te verdelen in:

• Behandeling om klachten te voorkomen of te verlichten
• Behandeling van de klachten

Behandeling om klachten te voorkomen of te verlichten

• Wisselen van houding
• Schuim of kussens om druk op bepaalde plekken te verlichten (bijvoorbeeld onder het onderbeen om druk op hielen weg te nemen)
• Zitkussen
• Drukverlagend matras
• Voldoende voeding en vocht
• Eventueel extra eiwit
• Huidbescherming: zalf of vette crème, barrièremiddel 

Behandeling van de klachten

• Regelmatige verzorging van decubituswond en huid eromheen
• Bij verbandwissel wond schoonmaken met kraanwater
• Weghalen van dood weefsel
• Bij pijn:
  - bij bewegen: medicatie voorafgaand aan houdingsverandering
  - morfine hydrogel
  - lokale pijnbestrijding
• Om de geur te verminderen: antiseptische oplossing, koolstof of geactiveerd koolstofverband
• Bij infectie:
  - lokale pijnstilling
  - geïmpregneerde antimicrobiële verbanden als betadinezalfgaas, honing
  - zo nodig antibiotica in tabletvorm
• Eventueel psychosociale ondersteuning, zoals psychosociale begeleiding of  maatschappelijk werk

Controle

De arts of verpleegkundige controleert regelmatig je decubituswonden. Bijvoorbeeld bij het wisselen van verband of van houding.