Woordenboek hoofd- halskanker

Deze informatie is gecontroleerd door deskundigen.

Naar colofon
Opslaan

Een woord dat je niet kent? Wij leggen het uit!

Accumulatie

Wordt vaak gezegd over een PET-scan. Voor de scan krijgt de patiënt radioactieve stof ingespoten. De arts ziet op de scan welke plek in het lichaam de stof opneemt. Op die plek is meer metabole activiteit. Dat kan betekenen dat er kanker zit.

Synoniem van: metabole activiteit

Achtergrondaankleuring

Bij een MRI-scan en CT-scan kan contrastmiddel gebruikt worden. Zo zijn de weefsels beter van elkaar te onderscheiden. De kleur van een tumor is duidelijker dan de kleur van het gezonde weefsel. De kleur van het gezonde weefsel heet achtergrondaankleuring.

Adenoïd

Klein orgaan helemaal achter in de neus. Het helpt bij de afweer, vooral bij kinderen.

Synoniem van: neusamandel

Adhesie

Verklevingen.

Synoniem van: synechiae

Adjuvante therapie

Een extra behandeling, meestal na een operatie. Het doel is om kankercellen die niet te zien zijn te doden. Daardoor is de kans op terugkeer van kanker kleiner.

Afsluiting van een longslagader

Een bloedvat in de longen zit verstopt door een bloedprop. Zo komt er minder bloed in de longen waardoor er minder zuurstof uit de longen kan worden opgenomen.

Synoniem van: longembolie

Afstandsmetastasen

Een uitzaaiing van de tumor. De uitzaaiing zit niet in de buurt van de tumor maar op een andere plek in het lichaam.

Synoniem van: uitzaaiingen op afstand

Afwijkende cellen

Cellen die er anders uitzien dan normale cellen. Het kan kanker zijn, maar is het niet altijd.

Synoniem van: atypische cellen

Afwijkend weefsel

Schade aan weefsel. De oorzaak is een ziekte, wond of behandeling.

Synoniem van: laesie

Alopecia

Het haar valt uit. Bijvoorbeeld door een behandeling bij kanker.

Synoniem van: kaalheid

ALT-lap

De arts gebruikt spierweefsel uit het dijbeen (de ALT-lap) om weefsel te vervangen dat tijdens een operatie is weggehaald.

Synoniem van: anterior-lateral thigh-lap

Anaal

Via de anus.

Anafylactische reactie

Ernstige, allergische reactie. Bijvoorbeeld door een wespensteek of bepaalde medicijnen.

Synoniem van: anafylaxie

Anafylaxie

Ernstige, allergische reactie. Bijvoorbeeld door een wespensteek of bepaalde medicijnen.

Synoniem van: anafylactische reactie

Analgeticum

Medicijn tegen de pijn.

Synoniem van: pijnstillers

Anamnese

De patiënt vertelt de arts over de geschiedenis van de ziekte. De arts stelt vragen om meer te weten te komen over de klachten.

Synoniem van: voorgeschiedenis, ziektegeschiedenis

Anemie

Het bloed heeft te weinig rode bloedcellen. Daardoor komt er niet genoeg zuurstof in de lichaamscellen.

Synoniem van: bloedarmoede

Angioinvasie

De tumor groeit door in een bloedvat. Invasie betekent binnendringen.

Synoniem van: bloedvatinvasie

Anterieur

Aan de voorkant, vooraan. Artsen gebruiken het woord bijvoorbeeld voor de plek waar de tumor zit.

Synoniem van: anticus

Anterior-lateral thigh-lap

De arts gebruikt spierweefsel uit het dijbeen (de ALT-lap) om weefsel te vervangen dat tijdens een operatie is weggehaald.

Synoniem van: ALT-lap

Anticus

Aan de voorkant, vooraan. Artsen gebruiken het woord bijvoorbeeld voor de plek waar de tumor zit.

Synoniem van: anterieur

Anus

Poepgat.

Aorta

Via dit bloedvat komt het bloed vanuit het hart in heel het lichaam.

Synoniem van: lichaamsslagader

Artefact

Een onduidelijk beeld. Bijvoorbeeld bij een scan of röntgenfoto. Het laat iets zien dat er in het echt niet is.

Artralgie

Pijn in een gewricht.

Synoniem van: gewrichtspijn

Aspecifiek

Iets heeft geen duidelijke oorzaak of niet één duidelijke oorzaak.

Synoniem van: atypisch

Asthenie

Een zwak gevoel in het hele lichaam. Meestal komt dit door een ernstige ziekte.

Synoniem van: krachtsvermindering, zwakte

Asymmetrie

Als links en rechts niet hetzelfde zijn. Bijvoorbeeld de linkerarm is sterker dan de rechterarm.

Atypisch

Iets heeft geen duidelijke oorzaak of niet één duidelijke oorzaak.

Synoniem van: aspecifiek

Atypische cellen

Cellen die er anders uitzien dan normale cellen. Het kan kanker zijn, maar is het niet altijd.

Synoniem van: afwijkende cellen

Basaal

Aan de basis of op het laagste niveau.

Benauwdheid

Moeite met ademen.

Synoniem van: dyspnoe, kortademigheid

Benigne

Goedaardig of onschuldig. Het gaat dan om een ziekte die niet kwaadaardig is, het is geen kanker.

Synoniem van: goedaardig

Bestraling

De behandeling van kanker met straling. Het doel is om de kankercellen doden. Bestraling is plaatselijk. Alleen de plek waar de tumor zit, wordt bestraald.

Synoniem van: radiotherapie, RT, RTx

Bestralingsschade

Schade aan het lichaam door de bestraling.

Synoniem van: radiatieschade

Best supportive care

Zorg voor mensen die niet meer beter kunnen worden. Het gaat om een behandeling die de klachten vermindert. En de gevolgen van de ziekte verzacht. De ziekte zelf wordt hierdoor niet geremd.

Synoniem van: BSC, supportive care

Biopsie

Onderzoek waarbij de arts een klein stukje weefsel weghaalt. Dat stukje weefsel gaat naar het laboratorium voor onderzoek.

Blaasontsteking

Ontsteking van de blaas.

Synoniem van: cystitis

Blanco

Leeg of schoon.

Bloedarmoede

Het bloed heeft te weinig rode bloedcellen. Daardoor komt er niet genoeg zuurstof in de lichaamscellen.

Synoniem van: anemie

Bloedvatinvasie

De tumor groeit door in een bloedvat. Invasie betekent binnendringen.

Synoniem van: angioinvasie

Bovendruk

De bovendruk van de bloeddruk. Dit is het hoogste van de getallen bij een bloeddrukmeting.

Synoniem van: systolische bloeddruk

Brachytherapie

Bestraling van binnenuit. De arts plaatst radioactief materiaal in het lichaam, dicht bij de tumor. Het radioactieve materiaal geeft straling af. Zo gaan de kankercellen dood.

Synoniem van: inwendige bestraling, inwendige radiotherapie

BSC

Zorg voor mensen die niet meer beter kunnen worden. Het gaat om een behandeling die de klachten vermindert. En de gevolgen van de ziekte verzacht. De ziekte zelf wordt hierdoor niet geremd.

Synoniem van: best supportive care, supportive care

Buismaag

Een nieuwe slokdarm. Bijvoorbeeld als bij slokdarmkanker de slokdarm is weggehaald. De arts maakt dan van een deel van de maag een buis die als slokdarm gaat werken.

Cachexie

Heel erge vermagering. Meestal komt dat door een ernstige ziekte, zoals kanker.

Carcinoom

Ziekte waarbij de lichaamscellen blijven delen en groeien. Zo ontstaat een kwaadaardige tumor. Kankercellen kunnen uitzaaien naar andere delen van het lichaam.

Synoniem van: kanker, kwaadaardig gezwel, maligne neoplasma, maligniteit

Celonderzoek

Onderzoek naar losse cellen onder de microscoop.

Synoniem van: cytologie, cytologisch onderzoek

Celproliferatie

Een getal of percentage dat iets zegt over hoe snel de (kanker)cellen delen. Proliferatie betekent groei. Hoe hoger het getal, hoe sneller de kanker groeit.

Synoniem van: KI67, MIB1, proliferatie, proliferatiemarker

Chemo

Een behandeling met medicijnen die kankercellen doden of de groei van de tumor remmen. De medicijnen komen in het bloed via een infuus, tabletten of een spuit.

Synoniem van: chemotherapie, CTx

Chemo-immunotherapie

Een combinatie van chemotherapie en immunotherapie. Zo worden de kankercellen op verschillende manieren aangepakt. Het doel is om te genezen of het leven te verlengen.

Chemoradiatie

Een behandeling waarbij tegelijkertijd bestraling en chemotherapie wordt gegeven. Door de chemotherapie werkt de bestraling beter.

Chemotherapie

Een behandeling met medicijnen die kankercellen doden of de groei van de tumor remmen. De medicijnen komen in het bloed via een infuus, tabletten of een spuit.

Synoniem van: chemo, CTx

Chemotherapie IV

Chemotherapie via een infuus. IV betekent intraveneus: in een ader.

Synoniem van: intraveneuze chemotherapie

Chirurgische marge

De afstand tussen de tumor en de rand van het verwijderde weefsel. Resectiemarge zegt iets over hoe goed de arts de tumor heeft kunnen verwijderen. De arts wil altijd een grote resectiemarge.

Synoniem van: resectiemarge, tumorvrije marge

Commando-operatie

Operatie waarbij de arts een grote tumor in de mond verwijdert door de onderkaak te splijten. Na de operatie werken de tong en de kaak vaak niet meer goed. Daarom herstelt de arts de mond met weefsel van een ander deel van het lichaam.

Synoniem van: commandoresectie

Commandoresectie

Operatie waarbij de arts een grote tumor in de mond verwijdert door de onderkaak te splijten. Na de operatie werken de tong en de kaak vaak niet meer goed. Daarom herstelt de arts de mond met weefsel van een ander deel van het lichaam.

Synoniem van: commando-operatie

Comorbiditeit

Een bijkomende ziekte, bijvoorbeeld als iemand kanker heeft, maar ook hoge bloeddruk of suikerziekte.

Synoniem van: multimorbiditeit

Complicaties

Een ongewenste klacht die ontstaat door de behandeling.

Computertomografie

Onderzoek waarmee organen en weefsels heel precies te zien zijn. Het onderzoek maakt gebruik van röntgenstraling en een computer.

Synoniem van: CT-scan

Constipatie

Verstopping van de darmen die lang duurt. De ontlasting is vaak hard en poepen is moeilijk.

Synoniem van: obstipatie, verstopping

Contralateraal

Aan de andere, tegengestelde, kant.

Crusteus

Er zitten korstjes op.

CT-scan

Onderzoek waarmee organen en weefsels heel precies te zien zijn. Het onderzoek maakt gebruik van röntgenstraling en een computer.

Synoniem van: computertomografie

CT-thorax

CT-scan van de borstkas. Met dit onderzoek zijn organen en weefsels in de borstkas heel precies te zien.

Synoniem van: thoraxscan

CTx

Een behandeling met medicijnen die kankercellen doden of de groei van de tumor remmen. De medicijnen komen in het bloed via een infuus, tabletten of een spuit.

Synoniem van: chemo, chemotherapie

Cystitis

Ontsteking van de blaas.

Synoniem van: blaasontsteking

Cytologie

Onderzoek naar losse cellen onder de microscoop.

Synoniem van: celonderzoek, cytologisch onderzoek

Cytologisch onderzoek

Onderzoek naar losse cellen onder de microscoop.

Synoniem van: celonderzoek, cytologie

Defecatie

Poepen.

Synoniem van: stoelgang

Dehiscentie

De wond laat los en gaat open. Bijvoorbeeld bij een litteken.

Dehydratie

Te weinig vocht in het lichaam.

Synoniem van: uitdroging

Dentaat

Met tanden.

Dermatitis

Ontsteking van de huid.

Diastolische bloeddruk

De onderdruk van de bloeddruk. Dit is het laagste van de getallen bij een bloeddrukmeting.

Synoniem van: onderdruk

Differentiatiegraad

Kankercellen en gezonde cellen kunnen op elkaar lijken, of juist niet. Als de kankercellen helemaal niet meer op gezonde cellen lijken, is de differentiatiegraad hoog. Dan groeit de tumor sneller en is er meer kans op uitzaaiingen.

Synoniem van: gradering, histologische differentiatiegraad, tumorgraad

Diffuus

Verspreid. Zonder een duidelijke grens.

Dissectie

De arts snijdt het weefsel los of open.

Doelgebied

De plek in het lichaam waar de behandeling op gericht is. Bijvoorbeeld waar de bestraling moet komen.

Doelgerichte therapie

Een behandeling tegen kanker. De medicijnen remmen de signalen die de cellen nodig hebben om te kunnen groeien. Dan stopt de groei van de tumor.

Synoniem van: targeted therapy

Doorbloeding

Als er bloedvaten ontstaan op een plek in het lichaam. Zo krijgt die plek bloed. Bijvoorbeeld een tumor.

Synoniem van: vascularisatie

Ductus nasolacrimalis

De traanbuis.

Dysfagie

Het eten en/of drinken kan niet goed worden doorgeslikt.

Synoniem van: slikproblemen, slikstoornis

Dysfonie

Een probleem waardoor de stem niet meer helder klinkt maar hees of schor. Soms is de stem helemaal weg.

Synoniem van: raucedo

Dysplasie

Cellen die er niet uitzien als normale cellen. Het kan een voorstadium van kanker zijn.

Dyspnoe

Moeite met ademen.

Synoniem van: benauwdheid, kortademigheid

Echo

Een onderzoek met geluidsgolven. Deze golven zijn niet te horen. De weerkaatsing (echo) van de golven maakt organen en weefsels zichtbaar op een beeldscherm. Zo kan de arts de organen in het lichaam beoordelen.

Synoniem van: echografie

Echogeleide aspiratie

Ingreep waarbij de arts vocht of cellen wegzuigt met een holle naald. Bijvoorbeeld uit een lymfeklier. Met een echo kan de arts het lichaam van binnen bekijken en precies zien waar hij of zij moet prikken.

Synoniem van: echogeleide punctie

Echogeleide punctie

Ingreep waarbij de arts vocht of cellen wegzuigt met een holle naald. Bijvoorbeeld uit een lymfeklier. Met een echo kan de arts het lichaam van binnen bekijken en precies zien waar hij of zij moet prikken.

Synoniem van: echogeleide aspiratie

Echogeniciteit

De radioloog gebruikt deze term bij een echografie. Het gaat om het aantal geluidsgolven die terugkaatsen bij de echo. Echogeniciteit geeft aan of er iets mis is met een orgaan of weefsel.

Echografie

Een onderzoek met geluidsgolven. Deze golven zijn niet te horen. De weerkaatsing (echo) van de golven maakt organen en weefsels zichtbaar op een beeldscherm. Zo kan de arts de organen in het lichaam beoordelen.

Synoniem van: echo

Edentaat

Zonder tanden.

Electieve bestraling

Uit voorzorg bestralen. Het doel is voorkomen dat er een tumor ontstaat. Of dat de tumor terugkomt.

Elektrolarynx

Een apparaat waarmee je kunt praten als bij een operatie het strottenhoofd is weggehaald.

Synoniem van: spraakversterker, stemversterker

Elektrolyt

Een mineraal in het lichaam. Zoals natrium, kalium of calcium.

EMVI

De tumor groeit in een bloedvat.

Synoniem van: extramurale vasculaire invasie

Endoprothese

Een hol buisje dat kan helpen bij een verstopping. Het buisje zorgt ervoor dat er een opening blijft.

Synoniem van: stent

Endoscopie

Onderzoek om in het lichaam te kijken. De arts gebruikt een dunne buis of slang die via de mond, plasbuis of anus in het lichaam komt. In de slang zit een camera en een lampje.

Synoniem van: kijkonderzoek

Enterale voeding

Kunstvoeding die via een slangetje in de maag komt. Zo krijgt iemand die onvoldoende of niet gevarieerd genoeg eet toch genoeg voedingsstoffen binnen.

Synoniem van: sondevoeding

Epidurale pijnbestrijding

Pijnstilling via een prik of infuus in de rug. Zo verdooft de arts een deel van het lichaam.

Synoniem van: ruggenprik

Erytheem

De huid of het weefsel wordt rood. Dit duurt meestal maar kort.

Synoniem van: erythemateus, rode plek

Erythemateus

De huid of het weefsel wordt rood. Dit duurt meestal maar kort.

Synoniem van: erytheem, rode plek

Ethmoïdcarcinoom

Kanker die ontstaat in een van de neusbijholtes.

Synoniem van: neusbijholtekanker

Excisie

De arts verwijdert weefsel met een operatie.

Synoniem van: extirpatie, operatieve verwijdering, resectie

Extirpatie

Een orgaan wordt bij een operatie helemaal verwijderd.

Synoniem van: excisie, operatieve verwijdering, resectie

Extramurale vasculaire invasie

De tumor groeit in een bloedvat.

Synoniem van: EMVI

Facialis

Van het gezicht.

Familieanamnese

Verhaal van patiënt over de ziektegeschiedenis van de familie. Bijvoorbeeld of er kanker in de familie voorkomt.

Farynx

Keelholte

Synoniem van: keel, pharynx

Farynxbogen

De overgang van de mondholte naar de keel.

Fascie

Vlies dat om of tussen spieren zit. Het vlies is gemaakt van bindweefsel.

FDG

Radioactieve stof die de arts gebruikt bij een PET-scan. Kankercellen nemen deze stof meer op dan gewone cellen. Zo kan de arts kankercellen zien op de scan.

Synoniem van: fluorodeoxyglucose

FDG-avide

Bij een PET-scan gebruikt de arts een contrastvloeistof, zoals FDG. Als een tumor deze vloeistof opneemt, is de tumor te zien op de scan. De arts noemt zo’n tumor FDG-avide. Avide betekent letterlijk gulzig of hongerig.

Fitzpatrick

Indeling van huidtypes. Deze indeling zegt iets over de kans op huidkanker.

Fluorodeoxyglucose

Radioactieve stof die de arts gebruikt bij een PET-scan. Kankercellen nemen deze stof meer op dan gewone cellen. Zo kan de arts kankercellen zien op de scan.

Synoniem van: FDG

Fotonen

Fotonen zijn energiebundels. Het gaat dan om licht of magnetische straling. Als iemand bestraling krijgt, is dat bijna altijd met fotonen.

Free radial forearm flap

De arts gebruikt huid en bloedvaten uit de onderarm om weefsel te vervangen dat bij een operatie is weggehaald.

Synoniem van: FRFF, radialis lap

FRFF

De arts gebruikt huid en bloedvaten uit de onderarm om weefsel te vervangen dat bij een operatie is weggehaald.

Synoniem van: free radial forearm flap, radialis lap

G8-score

Getal dat iets zegt over hoe fit een oudere patiënt is. De arts of verpleegkundige stelt de patiënt dan 8 vragen.

Gedeeltelijk

Voor een deel. Bijvoorbeeld een deel van een orgaan of een tumor.

Synoniem van: partieel

Gehoorzenuw

Deze zenuw is nodig om goed te kunnen horen.

Synoniem van: nervus acousticus

Gesteelde lap

De arts verplaatst weefsel van een andere plek in het lichaam om een wond dicht te maken. Dat weefsel blijft nog wel voor een deel vastzitten aan de plek waar het vandaan komt, bijvoorbeeld aan een bloedvat.

Getraumatiseerde dermale naevus

Een moedervlek die bobbelig en dikker is geworden. De moedervlek is beschadigd.

Gewrichtspijn

Pijn in een gewricht.

Synoniem van: artralgie

Gezamenlijke besluitvorming

De patiënt beslist samen met de zorgverlener welke behandeling het beste past.

Synoniem van: samen beslissen, SDM, Shared Decision Making

Glandula parotidea

Klier die vlak voor het oor ligt en speeksel maakt.

Synoniem van: glandula parotis, oorspeekselklier

Glandula parotis

Klier die vlak voor het oor ligt en speeksel maakt.

Synoniem van: glandula parotidea, oorspeekselklier

Glomus aorticum

Klein orgaan in de aorta. De aorta is een slagader die van het hart naar de buik loopt.

Glomus caroticum

Klein orgaan in de halsslagader. Het meet hoeveel zuurstof in het bloed zit.

Glomustumor

Een gezwel waar veel bloedvaten in zitten. Een glomustumor is meestal goedaardig en geen kanker. De tumor zit vaak in het hoofd-halsgebied.

Glossitis

Tongontsteking.

Glottis

De combinatie van de stembanden en de ruimte daartussen.

Synoniem van: stemspleet

Goedaardig

Goedaardig of onschuldig. Het gaat dan om een ziekte die niet kwaadaardig is, het is geen kanker.

Synoniem van: benigne

Gradering

Kankercellen en gezonde cellen kunnen op elkaar lijken, of juist niet. Als de kankercellen helemaal niet meer op gezonde cellen lijken, is de differentiatiegraad hoog. Dan groeit de tumor sneller en is er meer kans op uitzaaiingen.

Synoniem van: differentiatiegraad, histologische differentiatiegraad, tumorgraad

Halsklierdissectie

Operatie waarbij de arts de lymfeklieren of een deel van de lymfeklieren in de hals weghaalt.

Synoniem van: halsklierverwijdering

Halsklierverwijdering

Operatie waarbij de arts de lymfeklieren of een deel van de lymfeklieren in de hals weghaalt.

Synoniem van: halsklierdissectie

Hematogene metastasering

Uitzaaiing van kanker via de bloedvaten. Zo komt de kanker in andere organen van het lichaam terecht. Hematogeen betekent: via het bloed.

Hemorragische diathese

Spontane bloedingen omdat er te weinig bloedplaatjes zijn.

Synoniem van: verhoogde bloedingsneiging

Herstadiëring

Als de artsen opnieuw bepalen in welk stadium de ziekte is.

Histologie

Onderzoek van weefsel onder de microscoop.

Synoniem van: histologisch onderzoek, weefselonderzoek

Histologische differentiatiegraad

Kankercellen en gezonde cellen kunnen op elkaar lijken, of juist niet. Als de kankercellen helemaal niet meer op gezonde cellen lijken, is de differentiatiegraad hoog. Dan groeit de tumor sneller en is er meer kans op uitzaaiingen.

Synoniem van: differentiatiegraad, gradering, tumorgraad

Histologisch onderzoek

Onderzoek van weefsel onder de microscoop.

Synoniem van: histologie, weefselonderzoek

Histopathologisch

Onderzoek van weefsel onder de microscoop.

Hoge bloeddruk

De bloeddruk is (te) hoog.

Synoniem van: hypertensie

Huig

Deel van het zachte gehemelte. Bij een open mond zie je dit achteraan hangen, net boven de tong.

Synoniem van: uvula

Hyperpigmentatie

Te veel pigment in de huid. De huid ziet er donkerder uit dan normaal.

Hypertensie

De bloeddruk is (te) hoog.

Synoniem van: hoge bloeddruk

Hypertonie

De spanning in de spieren is (te) hoog.

Synoniem van: verhoogde spierspanning

Hypervasculair

Er zitten veel bloedvaten, bijvoorbeeld in de buurt van de tumor.

Hypofarynx

Het onderste deel van de keelholte.

Hypofarynxcarcinoom

Kanker in het onderste deel van de keelholte.

Hypotensie

De bloeddruk is (te) laag.

Synoniem van: lage bloeddruk

Hypovasculair

Er zitten weinig bloedvaten, bijvoorbeeld in de buurt van de tumor

Immunotherapie

Een behandeling met medicijnen. Het immuunsysteem krijgt dan een extra zetje en valt de kankercellen aan.

Synoniem van: immuuntherapie

Immuuntherapie

Een behandeling met medicijnen. Het immuunsysteem krijgt dan een extra zetje en valt de kankercellen aan.

Synoniem van: immunotherapie

Infuusvoeding

Kunstvoeding via een infuus in een bloedvat. De voeding komt direct in het bloed.

Synoniem van: parenterale voeding

Ingroei

Als iets diep in het lichaam doordringt. Invasief kan betekenen dat kanker binnendringt in andere weefsels.

Synoniem van: invasief

Intramusculair

In de spier.

Intratumorale lymfocyten

Een getal of percentage dat iets zegt over hoe goed de afweercellen de kankercellen aanvallen. Bij een hoog getal zitten er veel afweercellen in de buurt van de kankercellen. Respons betekent reactie.

Synoniem van: lymfocytaire respons

Intraveneus contrast

Tijdens de scan krijgt de patiënt contrastvloeistof. Dat gebeurt via een bloedvat.

Intraveneuze chemotherapie

Chemotherapie via een infuus. IV betekent intraveneus: in een ader.

Synoniem van: chemotherapie IV

Intraveneuze toediening

Medicijnen of vocht komen via een bloedvat in het lichaam.

Invasiediepte

Invasiediepte zegt iets over hoe diep de tumor in het weefsel groeit.

Invasief

Als iets diep in het lichaam doordringt. Invasief kan betekenen dat kanker binnendringt in andere weefsels.

Synoniem van: ingroei

Inwendige bestraling

Bestraling van binnenuit. De arts plaatst radioactief materiaal in het lichaam, dicht bij de tumor. Het radioactieve materiaal geeft straling af. Zo gaan de kankercellen dood.

Synoniem van: brachytherapie, inwendige radiotherapie

Inwendige radiotherapie

Bestraling van binnenuit. De arts plaatst radioactief materiaal in het lichaam, dicht bij de tumor. Het radioactieve materiaal geeft straling af. Zo gaan de kankercellen dood.

Synoniem van: brachytherapie, inwendige bestraling

Irradicale resectie

R2 zegt iets over hoe goed de arts de tumor heeft kunnen verwijderen. Bij R2 ziet de arts met het blote oog kankercellen in de randen van het verwijderde weefsel. Dan is de tumor niet helemaal verwijderd.

Synoniem van: R2-resectie, snijvlak niet vrij

Jejunuminterpositie

Een nieuwe slokdarm bij slokdarmkanker. Bijvoorbeeld als het bovenste deel van de slokdarm is weggehaald. De arts maakt een nieuwe slokdarm door een deel van de dunne darm te plaatsen tussen de keel en de rest van de slokdarm.

Kaakklem

De mond kan niet meer goed open. Eten, drinken en praten lukt daardoor niet goed. Dit kan komen door (de behandeling van) hoofd-halskanker, maar ook door een ontsteking.

Synoniem van: trismus

Kaalheid

Het haar valt uit. Bijvoorbeeld door een behandeling bij kanker.

Synoniem van: alopecia

Kanker

Ziekte waarbij de lichaamscellen blijven delen en groeien. Zo ontstaat een kwaadaardige tumor. Kankercellen kunnen uitzaaien naar andere delen van het lichaam.

Synoniem van: carcinoom, kwaadaardig gezwel, maligne neoplasma, maligniteit

Karnofsky-score

Getal dat iets zegt over hoe goed iemand voor zichzelf kan zorgen.

Synoniem van: KPS

Keel

Keelholte

Synoniem van: farynx, pharynx

Keelamandelen

Kleine organen die helemaal achter in de keel liggen. Ze zijn belangrijk voor de afweer, vooral bij kinderen.

Synoniem van: tonsillen

KI67

Een getal of percentage dat iets zegt over hoe snel de (kanker)cellen delen. Proliferatie betekent groei. Hoe hoger het getal, hoe sneller de kanker groeit.

Synoniem van: celproliferatie, MIB1, proliferatie, proliferatiemarker

Kijkonderzoek

Onderzoek om in het lichaam te kijken. De arts gebruikt een dunne buis of slang die via de mond, plasbuis of anus in het lichaam komt. In de slang zit een camera en een lampje.

Synoniem van: endoscopie

Klaplong

De long is ingeklapt en er kan geen lucht meer in. Dan is ademen moeilijk en pijnlijk.

Synoniem van: pneumothorax

Klierstations

Gebied in het lichaam waar veel lymfeklieren bij elkaar liggen. Bijvoorbeeld in de oksels, in de hals, bij het borstbeen, laag in de buik of bij de bovenbenen.

Klieven

Doorsnijden.

Klinische pad

De beschrijving van welke zorg iemand krijgt, en van wie. Voor elke ziekte is het zorgpad anders.

Synoniem van: zorgpad

Kortademigheid

Moeite met ademen.

Synoniem van: benauwdheid, dyspnoe

KPS

Getal dat iets zegt over hoe goed iemand voor zichzelf kan zorgen.

Synoniem van: Karnofsky-score

Krachtsvermindering

Een zwak gevoel in het hele lichaam. Meestal komt dit door een ernstige ziekte.

Synoniem van: asthenie, zwakte

Kwaadaardig

Een kwaadaardige tumor is kanker.

Synoniem van: maligne

Kwaadaardig gezwel

Ziekte waarbij de lichaamscellen blijven delen en groeien. Zo ontstaat een kwaadaardige tumor. Kankercellen kunnen uitzaaien naar andere delen van het lichaam.

Synoniem van: carcinoom, kanker, maligne neoplasma, maligniteit

Kwadrant

De vier delen van een orgaan, als je een orgaan in vier delen zou verdelen. Met het kwadrant zegt de arts in welk deel van het orgaan de tumor zit.

Laesie

Schade aan weefsel. De oorzaak is een ziekte, wond of behandeling.

Synoniem van: afwijkend weefsel

Lage bloeddruk

De bloeddruk is (te) laag.

Synoniem van: hypotensie

Laryngectomie

Operatie waarbij de arts het strottenhoofd weghaalt. De arts sluit hierbij de luchtweg aan op de huid van de hals.

Synoniem van: strottenhoofdverwijdering, TLE, totale larynxextirpatie, verwijdering van het strottenhoofd

Larynx

Een orgaan in de hals, tussen de keel en de luchtpijp. Het is belangrijk om te kunnen praten en te kunnen ademhalen. En beschermt de luchtpijp.

Synoniem van: strottenhoofd

Larynxcarcinoom

Strottenhoofdkanker.

Lateraal

Aan de buitenkant of zijkant.

Laterale klieren

Lymfeklieren die aan de buitenkant of zijkant liggen.

Lengterichting

In de lengte.

Synoniem van: longitudinaal

Lichaamsslagader

Via dit bloedvat komt het bloed vanuit het hart in heel het lichaam.

Synoniem van: aorta

Locoregionaal

Op de plek van de tumor of om de tumor heen.

Locoregionaal recidief

De tumor is verwijderd, maar komt later weer terug op dezelfde plek.

Synoniem van: lokaal recidief

Lokaal

Plaatselijk. Bijvoorbeeld op de plek van de tumor of van een orgaan.

Synoniem van: plaatselijk

Lokaal recidief

De tumor is verwijderd, maar komt later weer terug op dezelfde plek.

Synoniem van: locoregionaal recidief

Lokaal voortgeschreden

De tumor groeit, soms ook in organen die dicht bij de tumor liggen.

Longembolie

Een bloedvat in de longen zit verstopt door een bloedprop. Zo komt er minder bloed in de longen waardoor er minder zuurstof uit de longen kan worden opgenomen.

Synoniem van: afsluiting van een longslagader

Longfoto

Een röntgenfoto van de longen.

Synoniem van: thoraxfoto

Longitudinaal

In de lengte.

Synoniem van: lengterichting

Longknobbeltje

Knobbeltjes in de longen. Soms is het kanker, maar het kan ook goedaardig zijn.

Synoniem van: pulmonale noduli

Longnoduli

Knobbeltjes in de longen. Het kunnen uitzaaiing zijn van kanker, maar dat hoeft niet. Het kunnen bijvoorbeeld ook littekens zijn van een eerdere ontsteking.

Longontsteking

Ontsteking van of in de longen.

Synoniem van: pneumonie

Luchtpijp

Bovenste deel van de luchtwegen, tussen het strottenhoofd en de longen. De luchtpijp is een buis waar lucht doorheen stroomt, van de keel naar de longen.

Synoniem van: trachea

Luchtpijpsnede

Behandeling waarbij de arts via de hals een opening maakt in de luchtpijp. Door deze ingreep komt er toch lucht in de luchtpijp als je niet kunt ademhalen. Je krijgt deze operatie bijvoorbeeld omdat iets de luchtpijp blokkeert, zoals een tumor.

Synoniem van: tracheotomie

Lymfadenopathie

De lymfeklieren zijn opgezet en groter dan normaal.

Synoniem van: vergrote lymfeklier

Lymfangio-invasieve groei

De tumor groeit door in een bloedvat of een lymfevat. Invasie betekent binnendringen.

Lymfeklierdissectie

Operatie waarbij de arts een groep lymfeklieren verwijdert.

Lymfocytaire respons

Een getal of percentage dat iets zegt over hoe goed de afweercellen de kankercellen aanvallen. Bij een hoog getal zitten er veel afweercellen in de buurt van de kankercellen. Respons betekent reactie.

Synoniem van: intratumorale lymfocyten

Lymfoedeem

Het vocht in de lymfevaten kan niet meer wegstromen. Zo ontstaat een zwelling of bult. Bijvoorbeeld in een arm of been.

Lymfogeen

Lymfogeen betekent dat iets via de lymfevaten gaat. Bijvoorbeeld als kanker via de lymfevaten uitzaait.

Lymfovasculaire invasie

Er zitten kankercellen in het bloed of in de lymfe.

Macrometastase

Een grote uitzaaiing, groter dan 2 millimeter. De arts kan de uitzaaiing met het blote oog zien.

Macroscopisch

Groot genoeg om met het blote oog te kunnen zien.

Maligne

Een kwaadaardige tumor is kanker.

Synoniem van: kwaadaardig

Maligne neoplasma

Ziekte waarbij de lichaamscellen blijven delen en groeien. Zo ontstaat een kwaadaardige tumor. Kankercellen kunnen uitzaaien naar andere delen van het lichaam.

Synoniem van: carcinoom, kanker, kwaadaardig gezwel, maligniteit

Maligniteit

Ziekte waarbij de lichaamscellen blijven delen en groeien. Zo ontstaat een kwaadaardige tumor. Kankercellen kunnen uitzaaien naar andere delen van het lichaam.

Synoniem van: carcinoom, kanker, kwaadaardig gezwel, maligne neoplasma

Mandibula

Onderkaak.

Mandibulectomie

Operatie waarbij de arts de onderkaak of een deel van de onderkaak weghaalt.

Maxilla

Bovenkaak.

Maxillectomie

Operatie waarbij de arts de bovenkaak of een deel van de bovenkaak verwijdert.

Maxillofaciale prothetiek

Herstellen van delen van het gebit, de kaak of het gezicht met een prothese. Bijvoorbeeld met een kunstkaak of een kunstgebit.

Synoniem van: MFP

MDO

Overleg tussen verschillende artsen, verpleegkundigen en andere zorgverleners die veel weten over een bepaalde ziekte. Zij kijken samen wat de beste behandeling is voor iemand.

Synoniem van: multidisciplinair overleg

Mediaal

Dichtbij het midden. Bijvoorbeeld het midden van een orgaan.

Mediastinum

De ruimte achter het borstbeen, tussen de beide longen. In deze ruimte liggen onder andere het hart, de luchtpijp, de slokdarm, de aorta.

Metabole activiteit

Wordt vaak gezegd over een PET-scan. Voor de scan krijgt de patiënt radioactieve stof ingespoten. De arts ziet op de scan welke plek in het lichaam de stof opneemt. Op die plek is meer metabole activiteit. Dat kan betekenen dat er kanker zit.

Synoniem van: accumulatie

Metabool syndroom

Combinatie van problemen met de stofwisseling: overgewicht, hoge bloeddruk, te hoog cholesterol en te veel vet in het bloed.

Metachrone metastasen

Een uitzaaiing die de arts pas later ontdekt, na de diagnose.

Metastasectomie

Een operatie waarbij de arts de uitzaaiingen verwijdert.

MFP

Herstellen van delen van het gebit, de kaak of het gezicht met een prothese. Bijvoorbeeld met een kunstkaak of een kunstgebit.

Synoniem van: maxillofaciale prothetiek

MIB1

Een getal of percentage dat iets zegt over hoe snel de (kanker)cellen delen. Proliferatie betekent groei. Hoe hoger het getal, hoe sneller de kanker groeit.

Synoniem van: celproliferatie, KI67, proliferatie, proliferatiemarker

Micrometastase

Kleine uitzaaiing van kanker. De uitzaaiing is alleen te zien onder de microscoop.

Microscoop

Een apparaat dat dingen vergroot. Zo worden kleine dingen zichtbaar. Bijvoorbeeld de cellen in het lichaam.

Minimaal invasief

Een onderzoek of behandeling waar de patiënt zo min mogelijk last van heeft. En waarbij er zo min mogelijk gezond weefsel wordt beschadigt.

Mondholtecarcinoom

Kanker in de mondholte.

Mondslijmvliesontsteking

Ontsteking van het slijmvlies in de mond.

Synoniem van: stomatitis

MRI-scan

Onderzoek om foto's te maken van de binnenkant van het lichaam. Op de foto's ziet de arts de organen en weefsels heel precies. En tumoren en uitzaaiingen als die er zijn. De arts bekijkt de foto's op een beeldscherm. Het scan-apparaat bestaat uit een tunnel en werkt met magneten.

Mucosa

Een dunne laag cellen die slijm aanmaken.

Synoniem van: slijmvliezen

Mucosaal melanoom

Een melanoom dat ontstaat in het slijmvlies. Melanoom is een vorm van huidkanker.

Mucus

Slijm aan de binnenkant van sommige organen en holtes. Als een beschermende laag. Mucus wordt gemaakt in de slijmvliezen.

Synoniem van: slijm

Multidisciplinair overleg

Overleg tussen verschillende artsen, verpleegkundigen en andere zorgverleners die veel weten over een bepaalde ziekte. Zij kijken samen wat de beste behandeling is voor iemand.

Synoniem van: MDO

Multifocaal

Op meer plekken. Bijvoorbeeld de kanker zit op meer dan 1 plek. Multi betekent meerdere.

Multimorbiditeit

Een bijkomende ziekte, bijvoorbeeld als iemand kanker heeft, maar ook hoge bloeddruk of suikerziekte.

Synoniem van: comorbiditeit

Nasofarynx

Het bovenste deel van de keel, achter de neus.

Nasofarynxcarcinoom

Kanker in het bovenste deel van de keel.

Synoniem van: nasofarynxkanker, neus-keelholtekanker

Nasofarynxkanker

Kanker in het bovenste deel van de keel.

Synoniem van: nasofarynxcarcinoom, neus-keelholtekanker

Nasolabiale lap

De arts gebruikt weefsel uit de wang om weefsel te vervangen dat bij een operatie is weggehaald.

Necrotiserende otitis externa

Een erge oorontsteking die kan uitbreiden naar ander weefsel. Bijvoorbeeld naar het bot. De ontsteking kan veel weefsel kapot maken.

Nervus accessorius

Deze zenuw is nodig om de schouder op te kunnen trekken.

Nervus acousticus

Deze zenuw is nodig om goed te kunnen horen.

Synoniem van: gehoorzenuw

Nervus olfactorius

Deze zenuw is nodig om te kunnen ruiken.

Nervus opticus

Deze zenuw is nodig om te kunnen zien.

Nervus trigeminus

Deze zenuw is nodig om gevoel te hebben in je gezicht. Ook zorgt deze zenuw ervoor dat je kunt kauwen.

Neuropathie

Schade aan de zenuwen in de handen of voeten. Het gevoel aan de uiteinden van de zenuwen verandert. Zo ontstaan pijn, doofheid en/of tintelingen.

Synoniem van: zenuwschade

Neus-keelholtekanker

Kanker in het bovenste deel van de keel.

Synoniem van: nasofarynxcarcinoom, nasofarynxkanker

Neus-maagsonde

Een sonde is een slangetje. Dit slangetje gaat via de neus en de slokdarm naar de maag. Door het slangetje komen voedsel en medicijnen in de maag.

Synoniem van: NMS

Neusamandel

Klein orgaan helemaal achter in de neus. Het helpt bij de afweer, vooral bij kinderen.

Synoniem van: adenoïd

Neusbijholtekanker

Kanker die ontstaat in een van de neusbijholtes.

Synoniem van: ethmoïdcarcinoom

Neustussenschot

Kraakbeen tussen de linkerkant en de rechterkant van de neus.

Synoniem van: septum nasi

Niet-invasief

Als iets niet in het lichaam doordringt. Bij een niet-invasieve tumor zaait de kanker niet uit en dringt de tumor niet door in andere weefsels.

NMS

Een sonde is een slangetje. Dit slangetje gaat via de neus en de slokdarm naar de maag. Door het slangetje komen voedsel en medicijnen in de maag.

Synoniem van: neus-maagsonde

Non-steroidal anti-inflammatory drug

Pijnstillers. Behalve tegen pijn helpen de medicijnen ook tegen ontstekingen. Bijvoorbeeld ibuprofen en diclofenac.

Synoniem van: NSAID, ontstekingsremmende pijnstillers

NSAID

Pijnstillers. Behalve tegen pijn helpen de medicijnen ook tegen ontstekingen. Bijvoorbeeld ibuprofen en diclofenac.

Synoniem van: non-steroidal anti-inflammatory drug, ontstekingsremmende pijnstillers

Obstipatie

Verstopping van de darmen die lang duurt. De ontlasting is vaak hard en poepen is moeilijk.

Synoniem van: constipatie, verstopping

Oesophagus

Het kanaal waardoor het eten van je keel naar je maag gaat.

Synoniem van: slokdarm

Onderdruk

De onderdruk van de bloeddruk. Dit is het laagste van de getallen bij een bloeddrukmeting.

Synoniem van: diastolische bloeddruk

Onderhoudsbehandeling

Behandeling die volgt op een eerste behandeling. Om de ziekte onder controle te houden of om te voorkomen dat de ziekte terugkomt.

Ontstekingsremmende pijnstillers

Pijnstillers. Behalve tegen pijn helpen de medicijnen ook tegen ontstekingen. Bijvoorbeeld ibuprofen en diclofenac.

Synoniem van: non-steroidal anti-inflammatory drug, NSAID

Oorspeekselklier

Klier die vlak voor het oor ligt en speeksel maakt.

Synoniem van: glandula parotidea, glandula parotis

Operatieve verwijdering

De arts verwijdert weefsel met een operatie.

Synoniem van: excisie, extirpatie, resectie

Orale mucositis

Ontsteking van het slijmvlies van de mond. Bijvoorbeeld door chemotherapie of bestraling. Oraal betekent mond.

Orbitabot

Het bot rondom de oogkas.

ORN

Als bot afsterft na bestraling. Het probleem komt vooral voor in de kaak, na bestraling van het hoofd of de hals.

Synoniem van: osteoradionecrose

Orofaciaal fysiotherapeut

Een fysiotherapeut, die helpt bij problemen met de spieren en gewrichten in het hoofd-halsgebied.

Orofarynxcarcinoom

Kanker in het middelste deel van de keelholte. Dat is waar bijvoorbeeld de huig en de amandelen zitten.

Oropharynx

Het middelste deel van de keelholte, waar de amandelen en de huig zitten.

Ossaal

In de botten.

Osteomyelitis

ontsteking van het beenmerg

Osteoradionecrose

Als bot afsterft na bestraling. Het probleem komt vooral voor in de kaak, na bestraling van het hoofd of de hals.

Synoniem van: ORN

PA-bewezen

De patholoog onderzoekt het weggehaalde weefsel. Dan blijkt dat het inderdaad om een bepaalde ziekte gaat. Bij kanker: als uit weefselonderzoek blijkt dat het kanker is.

Synoniem van: pathologisch bewezen

PA-gesprek

Gesprek over de uitslag van het weefselonderzoek in het laboratorium. De uitslag staat in een pathologieverslag. De arts legt ook uit wat de uitslag betekent.

Palliatief

Palliatief betekent letterlijk verzachtend. Dan kan iemand niet meer beter worden. Met een palliatieve behandeling wil de arts de klachten verminderen en de ziekte remmen.

Palliatieve zorg

Zorg voor mensen die niet meer beter kunnen worden.

Papel

Een soort puistje. Het ziet eruit als een rood bobbeltje.

Para-aortale lymfeklieren

De lymfeklieren die rond de lichaamsslagader (aorta) liggen.

Paracavale lymfeklieren

De lymfeklieren die rond de grote buikader (vena cava) liggen.

Parenterale voeding

Kunstvoeding via een infuus in een bloedvat. De voeding komt direct in het bloed.

Synoniem van: infuusvoeding

Partieel

Voor een deel. Bijvoorbeeld een deel van een orgaan of een tumor.

Synoniem van: gedeeltelijk

Partiële farynxextirpatie

Operatie waarbij de arts een deel van de keelholte weghaalt.

Partiële respons

Na de behandeling is de ziekte voor een deel weg, maar niet helemaal.

Pathologisch bewezen

De patholoog onderzoekt het weggehaalde weefsel. Dan blijkt dat het inderdaad om een bepaalde ziekte gaat. Bij kanker: als uit weefselonderzoek blijkt dat het kanker is.

Synoniem van: PA-bewezen

Pathologische aankleuring

Op een scan van de tumor ziet de arts een afwijking die er anders uitziet dan de rest van het weefsel.

Patient related outcome

Vragenlijst die patiënten kunnen invullen over de gevolgen van de ziekte.

Pectoralis major-lap

De arts gebruikt huid en spierweefsel van de borst om weefsel te vervangen dat bij een operatie is weggehaald.

Synoniem van: PM-lap

PET-CT-scan

Een PET-scan en een CT-scan ineen. Vaak is het een onderzoek naar kanker of uitzaaiingen. Voor de scan wordt een radioactieve stof ingespoten. Waar het stofje op de scan te zien is, zit mogelijk kanker.

Pharynx

Keelholte

Synoniem van: farynx, keel

Pijnstillers

Medicijn tegen de pijn.

Synoniem van: analgeticum

Plaatselijk

Plaatselijk. Bijvoorbeeld op de plek van de tumor of van een orgaan.

Synoniem van: lokaal

Platinum-gevoelig

De kanker is gevoelig voor chemotherapie met platinum (cisplatine of carboplatine). Het doel is dat de kankercellen doodgaan door de chemotherapie.

Platinum-resistent

De kanker is niet meer gevoelig voor chemotherapie met platinum (cisplatine of carboplatine). Dat betekent dat de kankercellen niet doodgaan door platinum.

Plaveiselcelcarcinoom

Kanker die ontstaat in plaveiselcellen. Deze cellen zitten in de huid, in de longen, in het hoofd en de hals.

Synoniem van: plaveiselcelkanker

Plaveiselcelkanker

Kanker die ontstaat in plaveiselcellen. Deze cellen zitten in de huid, in de longen, in het hoofd en de hals.

Synoniem van: plaveiselcelcarcinoom

Pleuravocht

Vocht in de ruimte tussen de beide longvliezen. Normaal zit hier geen vocht. Het kan ontstaan door kanker op het longvlies, maar ook door bijvoorbeeld een ontsteking.

Synoniem van: vocht achter de longen

PM-lap

De arts gebruikt huid en spierweefsel van de borst om weefsel te vervangen dat bij een operatie is weggehaald.

Synoniem van: pectoralis major-lap

Pneumonie

Ontsteking van of in de longen.

Synoniem van: longontsteking

Pneumothorax

De long is ingeklapt en er kan geen lucht meer in. Dan is ademen moeilijk en pijnlijk.

Synoniem van: klaplong

Poliepectomie

Een ingreep waarbij de arts een poliep verwijdert. Bijvoorbeeld een operatie.

Synoniem van: poliepverwijdering

Poliepverwijdering

Een ingreep waarbij de arts een poliep verwijdert. Bijvoorbeeld een operatie.

Synoniem van: poliepectomie

Poortwachterklier

Als kanker uitzaait naar de lymfeklieren is de schildwachtklier de eerste klier waar de uitzaaiingen zitten.

Synoniem van: schildwachtklier, sentinel node

PORT

Bestraling ná een operatie.

Synoniem van: post-operatieve bestraling, post-operatieve radiotherapie

Positieve lymfeklieren

Er zitten kankercellen in de lymfeklieren.

Post-operatieve bestraling

Bestraling ná een operatie.

Synoniem van: PORT, post-operatieve radiotherapie

Post-operatieve radiotherapie

Bestraling ná een operatie.

Synoniem van: PORT, post-operatieve bestraling

Premature menopauze

Als een vrouw voor haar 40e in de overgang komt.

Synoniem van: vervroegde overgang

Proliferatie

Een getal of percentage dat iets zegt over hoe snel de (kanker)cellen delen. Proliferatie betekent groei. Hoe hoger het getal, hoe sneller de kanker groeit.

Synoniem van: celproliferatie, KI67, MIB1, proliferatiemarker

Proliferatiemarker

Een getal of percentage dat iets zegt over hoe snel de (kanker)cellen delen. Proliferatie betekent groei. Hoe hoger het getal, hoe sneller de kanker groeit.

Synoniem van: celproliferatie, KI67, MIB1, proliferatie

Protonenbestraling

Behandeling van kanker door bestraling met protonen. Met protonentherapie kan de arts de tumor heel gericht bestralen. Daardoor is de kans op bijwerkingen kleiner.

Synoniem van: protonentherapie

Protonentherapie

Behandeling van kanker door bestraling met protonen. Met protonentherapie kan de arts de tumor heel gericht bestralen. Daardoor is de kans op bijwerkingen kleiner.

Synoniem van: protonenbestraling

Proximaal

Dichter bij het midden van het lichaam. Bijvoorbeeld: ‘De schouder ligt proximaal van de hand’ betekent: de schouder ligt dichter bij het midden van het lichaam dan de hand.

PTNM

TNM zegt iets over het stadium en de ernst van de kanker. T gaat over de grootte van de tumor, N gaat over uitzaaiingen in de lymfeklieren, M gaat over uitzaaiingen op een andere plek in het lichaam. De ‘p’ betekent dat de patholoog de TNM-score geeft na onderzoek van het weefsel.

Pulmonale noduli

Knobbeltjes in de longen. Soms is het kanker, maar het kan ook goedaardig zijn.

Synoniem van: longknobbeltje

R0-resectie

R0 zegt iets over hoe goed de arts de tumor heeft kunnen verwijderen. Bij R0 zitten er geen kankercellen in de randen van het verwijderde weefsel.

Synoniem van: radicale resectie, snijvlak vrij

R1-resectie

R1 zegt iets over hoe goed de arts de tumor heeft kunnen verwijderen. Bij R1 zitten er kankercellen in de randen van het verwijderde weefsel. Dat is alleen te zien onder een microscoop. Dan zijn niet alle kankercellen uit het lichaam verwijderd.

R2-resectie

R2 zegt iets over hoe goed de arts de tumor heeft kunnen verwijderen. Bij R2 ziet de arts met het blote oog kankercellen in de randen van het verwijderde weefsel. Dan is de tumor niet helemaal verwijderd.

Synoniem van: irradicale resectie, snijvlak niet vrij

Radialis lap

De arts gebruikt huid en bloedvaten uit de onderarm om weefsel te vervangen dat bij een operatie is weggehaald.

Synoniem van: free radial forearm flap, FRFF

Radiatie-geïnduceerd

Een bijwerking of klacht door de bestraling.

Radiatiemucositis

Ontsteking van het slijmvlies door bestraling.

Radiatieschade

Schade aan het lichaam door de bestraling.

Synoniem van: bestralingsschade

Radicale resectie

R0 zegt iets over hoe goed de arts de tumor heeft kunnen verwijderen. Bij R0 zitten er geen kankercellen in de randen van het verwijderde weefsel.

Synoniem van: R0-resectie, snijvlak vrij

Radicaliteit

Een maat om aan te geven of er nog kankercellen in de snijranden zitten. Snijranden zijn de buitenste randen van het weggehaalde weefsel. Radicaal verwijderd betekent dat de snijranden schoon zijn, en de hele tumor is weggehaald.

Radiotherapie

De behandeling van kanker met straling. Het doel is om de kankercellen doden. Bestraling is plaatselijk. Alleen de plek waar de tumor zit, wordt bestraald.

Synoniem van: bestraling, RT, RTx

Raucedo

Een probleem waardoor de stem niet meer helder klinkt maar hees of schor. Soms is de stem helemaal weg.

Synoniem van: dysfonie

Reactie

Het effect van een behandeling op de ziekte. Het geeft aan of de behandeling werkt.

Synoniem van: respons

Reactief

Reactie van weefsel. Bijvoorbeeld: de huid wordt rood na een muggensteek.

Recidief

Een ziekte keert terug na de behandeling. Bijvoorbeeld kanker.

Regressie

Bij regressie wordt de ziekte minder. Bijvoorbeeld: de tumor wordt kleiner of de klachten verdwijnen.

Regressiegraad

Bij regressie wordt de ziekte minder. Als veel van de kankercellen doodgaan door de behandeling, is de regressiegraad hoog.

Synoniem van: TRG, tumor regression grade

Remissie

De ziekte is voorbij of de patiënt heeft er tijdelijk minder last van.

Representatief

De arts haalt een stukje van de tumor weg voor onderzoek. Als de rest van de tumor op dit stukje lijkt, is het stukje representatief.

Resectie

De arts verwijdert weefsel met een operatie.

Synoniem van: excisie, extirpatie, operatieve verwijdering

Resectiemarge

De afstand tussen de tumor en de rand van het verwijderde weefsel. Resectiemarge zegt iets over hoe goed de arts de tumor heeft kunnen verwijderen. De arts wil altijd een grote resectiemarge.

Synoniem van: chirurgische marge, tumorvrije marge

Resectievlak

De buitenrand van het weefsel dat de arts verwijdert.

Synoniem van: snijrand, snijvlak

Residu

Er blijft iets achter. Bijvoorbeeld een deel van de tumor.

Respons

Het effect van een behandeling op de ziekte. Het geeft aan of de behandeling werkt.

Synoniem van: reactie

Responsbeoordeling

De arts bekijkt of de behandeling werkt.

Synoniem van: responsevaluatie

Responsevaluatie

De arts bekijkt of de behandeling werkt.

Synoniem van: responsbeoordeling

Restlaesie

Een deel van de tumor is achtergebleven in het lichaam.

Revisie

Opnieuw kijken naar de resultaten van een onderzoek.

Risico-organen

Bij bestraling krijgen organen die in de buurt van de tumor liggen ook straling. Door de bestraling kan schade ontstaan. Daarom heten het de risico-organen.

Rode plek

De huid of het weefsel wordt rood. Dit duurt meestal maar kort.

Synoniem van: erytheem, erythemateus

Roesje

Een slaapmiddel of pijnstilling om te ontspannen. Zo heeft de patiënt minder last van een onderzoek of behandeling.

Synoniem van: sedatie

RT

De behandeling van kanker met straling. Het doel is om de kankercellen doden. Bestraling is plaatselijk. Alleen de plek waar de tumor zit, wordt bestraald.

Synoniem van: bestraling, radiotherapie, RTx

RTx

De behandeling van kanker met straling. Het doel is om de kankercellen doden. Bestraling is plaatselijk. Alleen de plek waar de tumor zit, wordt bestraald.

Synoniem van: bestraling, radiotherapie, RT

Ruggenprik

Pijnstilling via een prik of infuus in de rug. Zo verdooft de arts een deel van het lichaam.

Synoniem van: epidurale pijnbestrijding

Samen beslissen

De patiënt beslist samen met de zorgverlener welke behandeling het beste past.

Synoniem van: gezamenlijke besluitvorming, SDM, Shared Decision Making

Schildklieroperatie

Operatie waarbij de arts de schildklier of een deel van de schildklier weghaalt.

Synoniem van: thyreoïdectomie

Schildwachtklier

Als kanker uitzaait naar de lymfeklieren is de schildwachtklier de eerste klier waar de uitzaaiingen zitten.

Synoniem van: poortwachterklier, sentinel node

Schildwachtklierprocedure

Operatie waarbij de arts de schildwachtklier verwijdert, om te onderzoeken of er uitzaaiingen zijn. Zo ontdekt de arts uitzaaiingen zo vroeg mogelijk.

Synoniem van: sentinel node biopsy, SNB

SDM

De patiënt beslist samen met de zorgverlener welke behandeling het beste past.

Synoniem van: gezamenlijke besluitvorming, samen beslissen, Shared Decision Making

Second opinion

Een tweede mening over de diagnose of behandeling. Het is de mening of het advies van een andere arts, in een ander ziekenhuis.

Synoniem van: tweede mening

Secundaire plaatsing stemprothese

De arts plaatst de stemprothese ná de operatie. Een stemprothese is een spraakknoopje in de luchtpijp waarmee je kunt praten.

Sedatie

Een slaapmiddel of pijnstilling om te ontspannen. Zo heeft de patiënt minder last van een onderzoek of behandeling.

Synoniem van: roesje

Sentinel node

Als kanker uitzaait naar de lymfeklieren is de schildwachtklier de eerste klier waar de uitzaaiingen zitten.

Synoniem van: poortwachterklier, schildwachtklier

Sentinel node biopsy

Operatie waarbij de arts de schildwachtklier verwijdert, om te onderzoeken of er uitzaaiingen zijn. Zo ontdekt de arts uitzaaiingen zo vroeg mogelijk.

Synoniem van: schildwachtklierprocedure, SNB

Septum nasi

Kraakbeen tussen de linkerkant en de rechterkant van de neus.

Synoniem van: neustussenschot

Sequentiële chemoradiatie

Een behandeling van kanker waarbij iemand eerst chemotherapie krijgt en dan bestraling. Of andersom: eerst bestraling en dan chemotherapie. Sequentieel betekent eerst het ene, dan het andere.

Sequester verwijdering

Operatie waarbij de arts dood botweefsel weghaalt.

Sequestrotomie mandibula

Operatie waarbij de arts een afgestorven deel van de kaak weghaalt.

Seroom

Zwelling met veel vocht na een operatie. Soms is het nodig om het vocht weg te halen met een punctie.

Synoniem van: wondvochtophoping

Shared Decision Making

De patiënt beslist samen met de zorgverlener welke behandeling het beste past.

Synoniem van: gezamenlijke besluitvorming, samen beslissen, SDM

Sinus

Holte met 1 uitgang. Meestal bedoelt de arts de neusbijholten: holle ruimtes in het gezicht, boven en naast de neus.

Slijm

Slijm aan de binnenkant van sommige organen en holtes. Als een beschermende laag. Mucus wordt gemaakt in de slijmvliezen.

Synoniem van: mucus

Slijmvliezen

Een dunne laag cellen die slijm aanmaken.

Synoniem van: mucosa

Slikproblemen

Het eten en/of drinken kan niet goed worden doorgeslikt.

Synoniem van: dysfagie, slikstoornis

Slikstoornis

Het eten en/of drinken kan niet goed worden doorgeslikt.

Synoniem van: dysfagie, slikproblemen

Slokdarm

Het kanaal waardoor het eten van je keel naar je maag gaat.

Synoniem van: oesophagus

SNB

Operatie waarbij de arts de schildwachtklier verwijdert, om te onderzoeken of er uitzaaiingen zijn. Zo ontdekt de arts uitzaaiingen zo vroeg mogelijk.

Synoniem van: schildwachtklierprocedure, sentinel node biopsy

Snijrand

De buitenrand van het weefsel dat de arts verwijdert.

Synoniem van: resectievlak, snijvlak

Snijvlak

De buitenrand van het weefsel dat de arts verwijdert.

Synoniem van: resectievlak, snijrand

Snijvlak niet vrij

R2 zegt iets over hoe goed de arts de tumor heeft kunnen verwijderen. Bij R2 ziet de arts met het blote oog kankercellen in de randen van het verwijderde weefsel. Dan is de tumor niet helemaal verwijderd.

Synoniem van: irradicale resectie, R2-resectie

Snijvlak vrij

R0 zegt iets over hoe goed de arts de tumor heeft kunnen verwijderen. Bij R0 zitten er geen kankercellen in de randen van het verwijderde weefsel.

Synoniem van: R0-resectie, radicale resectie

Solitaire metastase

Eén enkele uitzaaiing.

Sondevoeding

Kunstvoeding die via een slangetje in de maag komt. Zo krijgt iemand die onvoldoende of niet gevarieerd genoeg eet toch genoeg voedingsstoffen binnen.

Synoniem van: enterale voeding

Spierpijn

Pijn aan de spieren.

Spraakversterker

Een apparaat waarmee je kunt praten als bij een operatie het strottenhoofd is weggehaald.

Synoniem van: elektrolarynx, stemversterker

Status na

Beschrijving van wat er in het verleden is gebeurd met de gezondheid. Bijvoorbeeld ‘status na longontsteking’ betekent dat iemand in het verleden een longontsteking heeft gehad.

Stemprothese

Een spraakknoopje in de luchtpijp waarmee je kunt praten.

Stemspleet

De combinatie van de stembanden en de ruimte daartussen.

Synoniem van: glottis

Stemversterker

Een apparaat waarmee je kunt praten als bij een operatie het strottenhoofd is weggehaald.

Synoniem van: elektrolarynx, spraakversterker

Stent

Een hol buisje dat kan helpen bij een verstopping. Het buisje zorgt ervoor dat er een opening blijft.

Synoniem van: endoprothese

Stoelgang

Poepen.

Synoniem van: defecatie

Stomatitis

Ontsteking van het slijmvlies in de mond.

Synoniem van: mondslijmvliesontsteking

Stroma

Bindweefsel dat zorgt voor stevigheid van een orgaan.

Strottenhoofd

Een orgaan in de hals, tussen de keel en de luchtpijp. Het is belangrijk om te kunnen praten en te kunnen ademhalen. En beschermt de luchtpijp.

Synoniem van: larynx

Strottenhoofdverwijdering

Operatie waarbij de arts het strottenhoofd weghaalt. De arts sluit hierbij de luchtweg aan op de huid van de hals.

Synoniem van: laryngectomie, TLE, totale larynxextirpatie, verwijdering van het strottenhoofd

Subglottis

Het gebied net onder de stembanden, in de luchtpijp.

Supportive care

Zorg voor mensen die niet meer beter kunnen worden. Het gaat om een behandeling die de klachten vermindert. En de gevolgen van de ziekte verzacht. De ziekte zelf wordt hierdoor niet geremd.

Synoniem van: best supportive care, BSC

Suspect

Iets ziet er anders uit dan normaal. De arts kan denken dat het kanker is, maar het kan ook iets anders zijn.

Synchrone metastasen

Uitzaaiingen van kanker die er al zijn als de patiënt de diagnose krijgt.

Synechiae

Verklevingen.

Synoniem van: adhesie

Systeemtherapie

Een behandeling die door het hele lichaam gaat. Zoals chemotherapie, doelgerichte therapie of immunotherapie bij kanker.

Synoniem van: systemische therapie

Systemische therapie

Een behandeling die door het hele lichaam gaat. Zoals chemotherapie, doelgerichte therapie of immunotherapie bij kanker.

Synoniem van: systeemtherapie

Systolische bloeddruk

De bovendruk van de bloeddruk. Dit is het hoogste van de getallen bij een bloeddrukmeting.

Synoniem van: bovendruk

Targeted therapy

Een behandeling tegen kanker. De medicijnen remmen de signalen die de cellen nodig hebben om te kunnen groeien. Dan stopt de groei van de tumor.

Synoniem van: doelgerichte therapie

Thoraxfoto

Een röntgenfoto van de longen.

Synoniem van: longfoto

Thoraxscan

CT-scan van de borstkas. Met dit onderzoek zijn organen en weefsels in de borstkas heel precies te zien.

Synoniem van: CT-thorax

Thyreoïdectomie

Operatie waarbij de arts de schildklier of een deel van de schildklier weghaalt.

Synoniem van: schildklieroperatie

TLE

Operatie waarbij de arts het strottenhoofd weghaalt. De arts sluit hierbij de luchtweg aan op de huid van de hals.

Synoniem van: laryngectomie, strottenhoofdverwijdering, totale larynxextirpatie, verwijdering van het strottenhoofd

Tongbasis

Het achterste deel van de tong, waar de keel begint.

Tonsillen

Kleine organen die helemaal achter in de keel liggen. Ze zijn belangrijk voor de afweer, vooral bij kinderen.

Synoniem van: keelamandelen

Tonsillitis

Ontsteking van de keelamandelen.

Totale larynxextirpatie

Operatie waarbij de arts het strottenhoofd weghaalt. De arts sluit hierbij de luchtweg aan op de huid van de hals.

Synoniem van: laryngectomie, strottenhoofdverwijdering, TLE, verwijdering van het strottenhoofd

Toxiciteit

Schadelijke of giftige bijwerking van een medicijn of behandeling.

Tracer

Radioactieve vloeistof die kankercellen zichtbaar maakt. Bijvoorbeeld bij een PET-CT-scan.

Trachea

Bovenste deel van de luchtwegen, tussen het strottenhoofd en de longen. De luchtpijp is een buis waar lucht doorheen stroomt, van de keel naar de longen.

Synoniem van: luchtpijp

Tracheotomie

Behandeling waarbij de arts via de hals een opening maakt in de luchtpijp. Door deze ingreep komt er toch lucht in de luchtpijp als je niet kunt ademhalen. Je krijgt deze operatie bijvoorbeeld omdat iets de luchtpijp blokkeert, zoals een tumor.

Synoniem van: luchtpijpsnede

TRG

Bij regressie wordt de ziekte minder. Als veel van de kankercellen doodgaan door de behandeling, is de regressiegraad hoog.

Synoniem van: regressiegraad, tumor regression grade

Trismus

De mond kan niet meer goed open. Eten, drinken en praten lukt daardoor niet goed. Dit kan komen door (de behandeling van) hoofd-halskanker, maar ook door een ontsteking.

Synoniem van: kaakklem

Trombo-embolische complicaties

Een bloedprop blokkeert een bloedvat. Daardoor ontstaan problemen.

Trombocytopenie

Te weinig bloedplaatjes. Dan ontstaan er soms spontane bloedingen of blauwe plekken.

Synoniem van: trombopenie

Trombopenie

Te weinig bloedplaatjes. Dan ontstaan er soms spontane bloedingen of blauwe plekken.

Synoniem van: trombocytopenie

Trombose

Er zit een bloedprop in een bloedvat. Dan kan het bloed niet meer doorstromen.

Synoniem van: vaatafsluiting

Tromboseprofylaxe

Medicijn om te voorkomen dat er bloedstolsels ontstaan. Een bloedstolsel kan een bloedvat verstoppen. Dan heeft iemand trombose.

Tumorgraad

Kankercellen en gezonde cellen kunnen op elkaar lijken, of juist niet. Als de kankercellen helemaal niet meer op gezonde cellen lijken, is de differentiatiegraad hoog. Dan groeit de tumor sneller en is er meer kans op uitzaaiingen.

Synoniem van: differentiatiegraad, gradering, histologische differentiatiegraad

Tumor regression grade

Bij regressie wordt de ziekte minder. Als veel van de kankercellen doodgaan door de behandeling, is de regressiegraad hoog.

Synoniem van: regressiegraad, TRG

Tumorvrije marge

De afstand tussen de tumor en de rand van het verwijderde weefsel. Resectiemarge zegt iets over hoe goed de arts de tumor heeft kunnen verwijderen. De arts wil altijd een grote resectiemarge.

Synoniem van: chirurgische marge, resectiemarge

Tweede mening

Een tweede mening over de diagnose of behandeling. Het is de mening of het advies van een andere arts, in een ander ziekenhuis.

Synoniem van: second opinion

Uitdroging

Te weinig vocht in het lichaam.

Synoniem van: dehydratie

Uitzaaiingen op afstand

Een uitzaaiing van de tumor. De uitzaaiing zit niet in de buurt van de tumor maar op een andere plek in het lichaam.

Synoniem van: afstandsmetastasen

Unifocaal

Iets zit op 1 plek. Bijvoorbeeld: de kanker zit op 1 plek.

Uvula

Deel van het zachte gehemelte. Bij een open mond zie je dit achteraan hangen, net boven de tong.

Synoniem van: huig

Vaatafsluiting

Er zit een bloedprop in een bloedvat. Dan kan het bloed niet meer doorstromen.

Synoniem van: trombose

Vallecula epiglottica

Ruimte achter in de mond. Tussen het strotklepje en de tong.

Vascularisatie

Als er bloedvaten ontstaan op een plek in het lichaam. Zo krijgt die plek bloed. Bijvoorbeeld een tumor.

Synoniem van: doorbloeding

Verdacht

Iets ziet er anders uit dan normaal. De arts kan denken dat het kanker is, maar het kan ook iets anders zijn.

Vergrote lymfeklier

De lymfeklieren zijn opgezet en groter dan normaal.

Synoniem van: lymfadenopathie

Verhoogde bloedingsneiging

Spontane bloedingen omdat er te weinig bloedplaatjes zijn.

Synoniem van: hemorragische diathese

Verhoogde spierspanning

De spanning in de spieren is (te) hoog.

Synoniem van: hypertonie

Verruceus carcinoom

Kanker die ontstaat in de huidcellen. De tumor lijkt op een wratje. Een verruceus carcinoom komt onder andere voor in de mondholte of het strottenhoofd.

Verstopping

Verstopping van de darmen die lang duurt. De ontlasting is vaak hard en poepen is moeilijk.

Synoniem van: constipatie, obstipatie

Vervroegde overgang

Als een vrouw voor haar 40e in de overgang komt.

Synoniem van: premature menopauze

Verwijdering van het strottenhoofd

Operatie waarbij de arts het strottenhoofd weghaalt. De arts sluit hierbij de luchtweg aan op de huid van de hals.

Synoniem van: laryngectomie, strottenhoofdverwijdering, TLE, totale larynxextirpatie

Vestibulum nasi

Het voorste deel van de binnenkant van de neus, direct achter de neusgaten.

Vocht achter de longen

Vocht in de ruimte tussen de beide longvliezen. Normaal zit hier geen vocht. Het kan ontstaan door kanker op het longvlies, maar ook door bijvoorbeeld een ontsteking.

Synoniem van: pleuravocht

Vochtretentie

Het lichaam houdt te veel vocht vast.

Voorgeschiedenis

De geschiedenis van de patiënt. Vooral welke ziektes iemand heeft gehad.

Synoniem van: anamnese, ziektegeschiedenis

Vrije lap

Bij een operatie haalt de arts weefsel weg. Soms is daarna een reconstructie nodig. Bij een reconstructie vervangt de arts weefsel dat is weggehaald tijdens een operatie door weefsel van een andere plek van het lichaam. Dat weefsel van een andere plek van het lichaam heet de vrije lap. ‘Vrij’ betekent dat het weefsel helemaal los is van de plek waar het eerst zat.

Weefselonderzoek

Onderzoek van weefsel onder de microscoop.

Synoniem van: histologie, histologisch onderzoek

Wet geneeskundige behandelingsovereenkomst

Een wet waarin alle rechten en plichten van de patiënt staan.

Synoniem van: WGBO

WGBO

Een wet waarin alle rechten en plichten van de patiënt staan.

Synoniem van: Wet geneeskundige behandelingsovereenkomst

WHO performance status

Getal dat iets zegt over de conditie en hoe goed iemand voor zichzelf kan zorgen. De score loopt van 0 tot 4. Bij 0 is de conditie goed, bij 4 slecht.

Synoniem van: WHO PS

WHO PS

Getal dat iets zegt over de conditie en hoe goed iemand voor zichzelf kan zorgen. De score loopt van 0 tot 4. Bij 0 is de conditie goed, bij 4 slecht.

Synoniem van: WHO performance status

Wondvochtophoping

Zwelling met veel vocht na een operatie. Soms is het nodig om het vocht weg te halen met een punctie.

Synoniem van: seroom

Xerostomie

Een droge mond.

YcTNM

Een score die iets zegt over het stadium van de kanker ná een voorbehandeling (vaak chemotherapie), maar vóór de operatie.

Zenuwschade

Schade aan de zenuwen in de handen of voeten. Het gevoel aan de uiteinden van de zenuwen verandert. Zo ontstaan pijn, doofheid en/of tintelingen.

Synoniem van: neuropathie

Ziektegeschiedenis

De patiënt vertelt de arts over de geschiedenis van de ziekte. De arts stelt vragen om meer te weten te komen over de klachten.

Synoniem van: anamnese, voorgeschiedenis

Ziektevrije overleving

Schatting van het aantal jaren dat een patiënt zal leven zonder dat de ziekte terugkomt.

Zorgpad

De beschrijving van welke zorg iemand krijgt, en van wie. Voor elke ziekte is het zorgpad anders.

Synoniem van: klinische pad

Zwakte

Een zwak gevoel in het hele lichaam. Meestal komt dit door een ernstige ziekte.

Synoniem van: asthenie, krachtsvermindering

Feedback op het woordenboek

Heb je suggesties voor aanvullingen op het woordenboek? Laat het ons weten! Dan kan via het blok 'Heb je gevonden wat je zocht?' onderaan deze pagina.

Voor zorgprofessionals

Kanker.nl ontwikkelt de woordenboeken volgens een zorgvuldig proces en deelt ze graag met andere organisaties. Lees meer over onze werkwijze, samenwerkingen en mogelijke integratie op de pagina voor zorgprofessionals.

Colofon

Met medewerking van:

Logo PV Hoofd-hals

Patiëntenvereniging HOOFD-HALS

illustratie verpleegkundige vrouw

Tanja Kappel

Oncologieverpleegkundige, HagaZiekenhuis

illustratie arts vrouw

Dr. Jasmijn Herruer

KNO-arts, Radboudumc

Gemaakt door de redactie van kanker.nl

Laatste update: februari 2025