Behandeling van uitzaaiingen in de hersenen

Bij uitzaaiingen in de hersenen is het bijna nooit mogelijk om te genezen. De behandeling heeft vooral als doel om de groei van de hersenuitzaaiingen te remmen, je klachten te stabiliseren of te verminderen, en daarmee de kwaliteit van je leven te verbeteren. 

Soms adviseert het behandelteam om alleen symptomen te behandelen en geen tumorgerichte behandeling meer te geven. Bijvoorbeeld als je conditie al sterk verslechterd is.

Lees op deze pagina verder over mogelijke behandelingen bij hersenuitzaaiingen:

• bestraling
• operatie
• behandeling met medicijnen
• behandeling met corticosteroïden (dexamethason) 
• behandeling met medicijnen tegen epilepsie
• behandeling met pijnstillers

Vaak adviseert het behandelteam een combinatie van behandelingen.

Denk goed na wat je belangrijk vindt

Elke behandeling heeft bijwerkingen. Het is heel belangrijk dat de voordelen van een behandeling opwegen tegen de nadelen. 

Als de arts inschat dat je niet lang meer te leven hebt, kun je gaan nadenken wat je doel is. Wil je zo lang mogelijk leven? Of vind je de kwaliteit van leven belangrijker? En wat bepaalt je kwaliteit van leven? De keuze die je maakt is persoonlijk. Het gaat om je eigen lijf en je eigen leven. 

De arts geeft uitleg over de voor- en nadelen van de behandelingen. Samen bespreek je wat de invloed van de behandeling kan zijn op je leven. Daarna kun je samen met je arts bekijken wat voor jou de beste keuze is. 

Mogelijk besluit je dat je niet (verder) behandeld wilt worden. Dan krijg je nog steeds medische zorg en begeleiding. Die is vooral bedoeld om klachten te voorkomen of te verminderen. Ook krijg je regelmatig controles in het ziekenhuis of bij de huisarts.

Lees ook: Als je twijfelt over een behandeling, wat kun je dan doen?

Bestraling van uitzaaiingen in de hersenen

Bij meer dan 1 uitzaaiing in de hersenen adviseert de arts meestal een behandeling met bestraling. Doel is de groei van de uitzaaiingen te remmen en klachten te verminderen. 

Je kunt alleen bestraling krijgen als je in een goede lichamelijke conditie bent, en als de ziekte in de rest van je lichaam onder controle is. 

De bestraling gebeurt altijd van buitenaf. Dit heet uitwendige bestraling. De arts bespreekt met je welk soort bestraling mogelijk is. Er zijn verschillende opties:

• stereotactische bestraling 
• bestraling van de hele schedel

Voor welke soort bestraling de arts kiest, hangt af van je conditie, hoeveel uitzaaiingen er zijn, en de plek en grootte van de uitzaaiingen.

Stereotactische bestraling

Meestal kiest de arts voor stereotactische bestraling. De bestralingsarts bestraalt de uitzaaiingen met een heel hoge dosis straling. Dit gebeurt heel precies. Daardoor blijft het weefsel om de tumor heen zo veel mogelijk gespaard. 

Je krijgt de bestraling vaak 1 of meerdere keren achter elkaar. Wanneer het om eenmalige stereotactische bestraling gaat, wordt dit ook wel ‘stereotactische radiochirurgie’ genoemd.

Wanneer de uitzaaiingen weer gaan groeien, is soms een tweede behandeling met bestraling mogelijk.

Stereotactische bestraling kan worden gegeven met een lineaire versneller (Linac) of met GammaKnife of Cyberknife bestraling.

Bestraling van de hele schedel

Wanneer er veel uitzaaiingen in de hersenen zitten, kan bestraling van de hele schedel een behandeling zijn. Meestal krijg je 5 tot 10 bestralingen in 1 of 2 weken.

Bijwerkingen van bestraling

Bestraling kan bijwerkingen geven. De bestralingsarts bespreekt met je welke bijwerkingen je kunt verwachten. 

Mogelijke bijwerkingen zijn:

• haaruitval op de plek die bestraald is
• schrale huid
• vermoeidheid 
• hoofdpijn
• misselijkheid en overgeven
• tijdelijke toename van neurologische klachten, door zwelling rond de uitzaaiing.

Wil je meer lezen over bestraling? Bekijk de uitgebreide informatie over bestraling.

Operatie van een uitzaaiing in de hersenen

De arts kan een operatie voorstellen wanneer je een hersenuitzaaiing hebt die klachten veroorzaakt. Vaak is een operatie alleen mogelijk wanneer er maar 1 hersenuitzaaiing is.

Of een operatie mogelijk is, hangt af ook van de plek waar de uitzaaiing zit, je lichamelijke conditie en in hoeverre de kanker verspreid is door het lichaam. Doel van de operatie is om klachten te verminderen. 

Soms is er een uitzaaiing, maar is nog niet duidelijk uit wat voor soort kankercellen deze is ontstaan. Dan verwijdert de arts de uitzaaiing, en volgt daarna nog onderzoek op de tumor.

Bij meer uitzaaiingen kan een operatie soms ook een optie zijn. Bijvoorbeeld als je 1 grote uitzaaiing hebt en een paar kleinere tumoren. De arts zal de grote uitzaaiing dan opereren. Voor die kleine tumoren krijg je dan vaak bestraling of medicijnen zoals chemotherapie, doelgerichte therapie, anti-hormonale therapie of immunotherapie.

Hoe gaat de operatie?

Bij een uitzaaiing in of bij de hersenen maakt de neurochirurg een luikje in de schedel boven de plek waar de tumor zit. Daarna verwijdert hij of zij de tumor. De medische naam voor deze operatie is craniotomie. 

De arts bespreekt met je hoe de operatie gaat, en wat daarvan de risico’s en gevolgen kunnen zijn. 

Bestraling na de operatie

Na de operatie is vaak  nog bestraling nodig. Dit maakt de kans kleiner dat de uitzaaiing terugkomt. 

Behandeling met medicijnen bij uitzaaiingen in de hersenen

De medicijnen die je krijgt tegen de soort kanker die je hebt, werken door het hele lichaam. Sommige medicijnen kunnen ook werken tegen uitzaaiingen in de hersenen. Voorbeelden van dit soort medicijnen zijn: chemotherapie, doelgerichte therapie, anti-hormonale therapie en immunotherapie. 

De arts bespreekt met je welke medicijnen in jouw situatie geschikt zijn. Dit hangt onder andere af van de soort kanker die je hebt en de eigenschappen van de tumor. Ook je conditie en je persoonlijke wensen spelen natuurlijk een rol. Niet alle medicijnen hebben altijd effect.

Hier kun je verder lezen over de behandeling van:
•    longkanker
•    borstkanker
•    melanoom
•    darmkanker
•    nierkanker

Behandeling met corticosteroïden (dexamethason) 

Hersenoedeem is een zwelling van het hersenweefsel. Het ontstaat wanneer de hersenen geïrriteerd raken en gaan ontsteken. Dat kan 3 oorzaken hebben: groei van de uitzaaiingen, een operatie of bestraling. 

Een zwelling van het hersenweefsel veroorzaakt druk op de schedel. Dat zorgt weer voor hoofdpijn en misselijkheid, en voor uitvalsverschijnselen. 

Corticosteroïden remmen de ontsteking en daardoor het oedeem. De zwelling neemt af en verdrukt hersenweefsel krijgt meer ruimte. Hierdoor nemen de klachten meestal binnen een paar uren of dagen af. 

Meestal kiest de arts voor dexamethason. Het nadeel van dit medicijn is dat het veel bijwerkingen kan geven  als je het lang gebruikt. Daarom zal de arts het vaak weer na een paar weken proberen af te bouwen. 

Op apotheek.nl kun je lezen hoe dexamethason werkt en wat de bijwerkingen zijn.

Behandeling met medicijnen tegen epilepsie

Een uitzaaiing in de hersenen kan epileptische aanvallen (insulten) veroorzaken. Er ontstaat dan een soort ‘kortsluiting’ in de hersenen.

Heb je een eerste epileptische aanval gehad? Dan start je met medicijnen om een volgende aanval te voorkomen. Dit medicijnen heten anti-epileptica. Welk middel je krijgt en in welke dosis, hangt af van hoe ernstig de aanvallen zijn, en hoe vaak ze voorkomen.

Behandeling met pijnstillers

Als je hoofdpijn hebt door hersenoedeem kun je pijnstillers gebruiken. Met deze medicijnen voel je minder van de pijn. Maar de oorzaak gaat niet weg: de pijn komt weer terug als de pijnstiller is uitgewerkt. Bekijk welke pijnstillers kunnen helpen bij pijn door kanker.

De perfecte pijnstiller bestaat niet. Iedereen reageert anders op medicijnen. Bespreek met je arts welke pijnstiller voor jou het meest geschikt is.

Palliatieve zorg

Als je niet meer beter wordt, kun je palliatieve zorg krijgen. Palliatieve zorg helpt om het leven draaglijker en comfortabeler te maken. Je kunt zorg krijgen voor lichamelijke klachten, maar ook voor problemen op mentaal gebied. Ook kun je hulp en steun krijgen in het dagelijks leven.

Palliatieve zorg is er niet alleen voor jou, maar ook voor de mensen om je heen.