Woordenboek kanker
Deze informatie is gecontroleerd door deskundigen.
Naar colofonEen woord dat je niet kent? Wij leggen het uit.
18F-FDG
Radioactieve stof die de arts gebruikt bij een PET-scan. Kankercellen nemen deze stof meer op dan gewone cellen. Zo kan de arts kankercellen zien op de scan.
Synoniem van: FDG, Fluorodeoxyglucose
Abces
Holte met pus of etter.
Abdomen
Buik.
Synoniem van: Buikholte
Accumulatie
Wordt vaak gezegd over een PET-scan. Voor de scan krijgt de patiënt radioactieve stof ingespoten. De arts ziet op de scan welke plek in het lichaam de stof opneemt. Op die plek is meer metabole activiteit. Dat kan betekenen dat er kanker zit.
Synoniem van: Metabole activiteit
Achtergrondaankleuring
Bij een MRI-scan en CT-scan kan contrastmiddel gebruikt worden. Zo zijn de weefsels beter van elkaar te onderscheiden. De kleur van een tumor is duidelijker dan de kleur van het gezonde weefsel. De kleur van het gezonde weefsel heet achtergrondaankleuring.
Adenocarcinoom
Kanker die ontstaat in de slijmvliezen. Of in cellen die hormonen maken.
Synoniem van: Klierkanker
Adenoom
Goedaardige tumor van de kliercellen. Het is geen kanker.
Adenosarcoom
Kwaadaardige tumor. Het is een combinatie van 2 soorten kankercellen: een adenocarcinoom en een sarcoom.
Ader
Een bloedvat dat het bloed naar het hart vervoert.
Synoniem van: Vena, Vene
Adjuvante therapie
Een extra behandeling, meestal na een operatie. Het doel is om kankercellen die niet te zien zijn te doden. Daardoor is de kans op terugkeer van kanker kleiner.
Adnex
De organen die bij de baarmoeder horen, in dit geval eierstok en eileider
Afdeling klinische genetica
Afdeling in het ziekenhuis voor onderzoek en voorlichting over erfelijkheid van ziektes.
Afsluiting van een longslagader
Een bloedvat in de longen zit verstopt door een bloedprop. Zo komt er minder bloed in de longen waardoor er minder zuurstof uit de longen kan worden opgenomen.
Synoniem van: Longembolie
Afstandsmetastasen
Een uitzaaiing van de tumor. De uitzaaiing zit niet in de buurt van de tumor maar op een andere plek in het lichaam.
Synoniem van: Uitzaaiingen op afstand
Afsterven
Dood van weefsel of van cellen.
Synoniem van: Necrose
Afwachtend beleid
De arts behandelt niet, maar houdt de patiënt wel goed in de gaten. Door regelmatige controles kan de arts zien hoe de ziekte verloopt. Als de ziekte terugkomt, volgt een behandeling.
Synoniem van: Expectatief beleid, Waakzaam wachten, Wait and see, Watchful waiting
Afwijkende cellen
Cellen die er anders uitzien dan normale cellen. Het kan kanker zijn, maar is het niet altijd.
Synoniem van: Atypische cellen
Afwijkend weefsel
Schade aan weefsel. De oorzaak is een ziekte, wond of behandeling.
Synoniem van: Laesie
Aging males symptoms
Vragenlijst over de oudere man.
Alopecia
Het haar valt uit. Bijvoorbeeld door een behandeling bij kanker.
Synoniem van: Kaalheid
AMS
Dit bloedvat gaat naar de bovenste delen van de dikke darm, dunne darm, alvleesklier en twaalfvingerige darm.
Synoniem van: Arteria mesenterica superior, Bovenste darmslagader
Anafylactische reactie
Ernstige, allergische reactie. Bijvoorbeeld door een wespensteek of bepaalde medicijnen.
Synoniem van: Anafylaxie
Anafylaxie
Ernstige, allergische reactie. Bijvoorbeeld door een wespensteek of bepaalde medicijnen.
Synoniem van: Anafylactische reactie
Analgeticum
Medicijn tegen de pijn.
Synoniem van: Pijnstillers
Anamnese
De patiënt vertelt de arts over de geschiedenis van de ziekte. De arts stelt vragen om meer te weten te komen over de klachten.
Synoniem van: Ziektegeschiedenis
Anastomose
Een verbinding tussen 2 holle lichaamsdelen. Bijvoorbeeld 2 delen van de darm die na een operatie aan elkaar worden vastgemaakt.
Synoniem van: Naad
Anemie
Het bloed heeft te weinig rode bloedcellen. Daardoor komt er niet genoeg zuurstof in de lichaamscellen.
Synoniem van: Bloedarmoede
Angioinvasie
De tumor groeit door in een bloedvat. Invasie betekent binnendringen.
Synoniem van: Bloedvatinvasie
Anterieur
Aan de voorkant, vooraan. Artsen gebruiken het woord bijvoorbeeld voor de plek waar de tumor zit.
Synoniem van: Anticus
Anti-emetica
Medicijnen tegen misselijkheid en overgeven.
Synoniem van: Antibraakmiddelen
Anti-hormonale therapie
Een behandeling bij kanker. Medicijnen die de aanmaak of de werking van hormonen remmen.
Synoniem van: Hormonale therapie, Endocriene therapie, Hormonale behandeling, Hormoontherapie
Antibraakmiddelen
Medicijnen tegen misselijkheid en overgeven.
Synoniem van: Anti-emetica
Anticus
Aan de voorkant, vooraan. Artsen gebruiken het woord bijvoorbeeld voor de plek waar de tumor zit.
Synoniem van: Anterieur
Aorta
Via dit bloedvat komt het bloed vanuit het hart in heel het lichaam.
Synoniem van: Lichaamsslagader
Aortabifurcatie
Splitsing van de aorta (lichaamsslagader) in de grote slagaders die naar de benen gaan.
Apicaal
Top of punt van een weefsel of orgaan.
Synoniem van: Puntje
Artefact
Een onduidelijk beeld. Bijvoorbeeld bij een scan of röntgenfoto. Het laat iets zien dat er in het echt niet is.
Arteria
Bloedvat dat bloed vanaf het hart naar de rest van het lichaam brengt.
Synoniem van: Arterie, Slagader
Arteria iliaca interna
Slagader die bloed brengt naar de onderbuik.
Arteria mesenterica inferior
Dit bloedvat gaat naar de onderste delen van de dikke darm en naar de endeldarm.
Synoniem van: Onderste darmslagader
Arteria mesenterica superior
Dit bloedvat gaat naar de bovenste delen van de dikke darm, dunne darm, alvleesklier en twaalfvingerige darm.
Synoniem van: Bovenste darmslagader, AMS
Arteria rectalis superior
Slagader die bloed brengt naar de endeldarm. Een aftakking van de onderste darmslagader.
Arterie
Bloedvat dat bloed vanaf het hart naar de rest van het lichaam brengt.
Synoniem van: Arteria, Slagader
Artralgie
Pijn in een gewricht.
Synoniem van: Gewrichtspijn
Arts voortplantingsgeneeskunde
Een arts die gespecialiseerd is in de voortplanting en de vruchtbaarheid.
Synoniem van: Fertiliteitsarts
Ascites
Vocht in de buik, tussen de darmen in. Normaal zit hier geen vocht. Het kan ontstaan door kanker op het buikvlies.
Synoniem van: Buikvocht, Waterbuik
Aspecifiek
Iets heeft geen duidelijke oorzaak of niet één duidelijke oorzaak.
Synoniem van: Atypisch
Asthenie
Een zwak gevoel in het hele lichaam. Meestal komt dit door een ernstige ziekte.
Synoniem van: Krachtsvermindering, Zwakte
Asymmetrie
Als links en rechts niet hetzelfde zijn. Bijvoorbeeld de linkerarm is sterker dan de rechterarm.
Atypisch
Iets heeft geen duidelijke oorzaak of niet één duidelijke oorzaak.
Synoniem van: Aspecifiek
Atypische cellen
Cellen die er anders uitzien dan normale cellen. Het kan kanker zijn, maar is het niet altijd.
Synoniem van: Afwijkende cellen
Avastin
Een medicijn waardoor de tumor stopt met groeien. Het is een behandeling bij kanker. Artsen noemen dit doelgerichte therapie.
Synoniem van: Bevacizumab
Axilla
Oksel.
Synoniem van: Okselholte
Axillair
In de oksel
Baarmoederverwijdering
Een operatie waarbij de arts de baarmoeder weghaalt.
Synoniem van: Uterusextirpatie, Hysterectomie
Basaal
Aan de basis of op het laagste niveau.
Beenmergsuppressie
Het beenmerg wordt onderdrukt en kan geen bloedcellen meer aanmaken. Het is een bijwerking van sommige behandelingen bij kanker.
Behandelplan
In het behandelplan staat welke behandeling het meest geschikt is voor de patiënt.
Beiderzijds
Aan beide kanten. Bijvoorbeeld aan allebei de kanten van het lichaam, zowel links als rechts.
Synoniem van: Bilateraal
Bekkenbodemfysiotherapeut
Fysiotherapeut voor mensen met problemen in het bekken, de lage rug, de buik en de bekkenbodem.
Synoniem van: Bekkenfysiotherapeut
Bekkenbodemspier
Spier in de onderbuik. De spier is onderdeel van de bekkenbodem.
Synoniem van: Levator ani
Bekkenfysiotherapeut
Fysiotherapeut voor mensen met problemen in het bekken, de lage rug, de buik en de bekkenbodem.
Synoniem van: Bekkenbodemfysiotherapeut
Benauwdheid
Moeite met ademen.
Synoniem van: Dyspnoe, Kortademigheid
Benigne
Goedaardig of onschuldig. Het gaat dan om een ziekte die niet kwaadaardig is, het is geen kanker.
Synoniem van: Goedaardig
Bestraling
De behandeling van kanker met straling. Het doel is om de kankercellen doden. Bestraling is plaatselijk. Alleen de plek waar de tumor zit, wordt bestraald.
Synoniem van: Radiotherapie, RT, RTx
Bestralingsarts
Een arts die bestraling geeft.
Synoniem van: Radiotherapeut, Radiotherapeut-oncoloog
Bestralingsschade
Schade aan het lichaam door de bestraling.
Synoniem van: Radiatieschade
Best supportive care
Zorg voor mensen die niet meer beter kunnen worden. Het gaat om een behandeling die de klachten vermindert. En de gevolgen van de ziekte verzacht. De ziekte zelf wordt hierdoor niet geremd.
Synoniem van: BSC, Supportive care
Bevacizumab
Een medicijn waardoor de tumor stopt met groeien. Het is een behandeling bij kanker. Artsen noemen dit doelgerichte therapie.
Synoniem van: Avastin
Bevolkingsonderzoek
Landelijk onderzoek om kanker zo vroeg mogelijk te ontdekken. Het gaat om borstkanker, darmkanker en baarmoederhalskanker. Per onderzoek krijgt een deel van de bevolking een uitnodiging om mee te doen.
Bilateraal
Aan beide kanten. Bijvoorbeeld aan allebei de kanten van het lichaam, zowel links als rechts.
Synoniem van: Beiderzijds
Biopsie
Onderzoek waarbij de arts een klein stukje weefsel weghaalt. Dat stukje weefsel gaat naar het laboratorium voor onderzoek.
Synoniem van: Proefexcisie
Biopt
Het stukje weefsel dat de arts weghaalt op de plek van de afwijking.
Synoniem van: Proefexcisie
Bisfosfonaat
Medicijn tegen botontkalking.
Blaaskatheter
Een slangetje dat via de plasbuis in de blaas komt. Door het slangetje stroomt de urine (plas) vanuit de blaas in een opvangzak.
Synoniem van: Urinekatheter
Blaasontsteking
Ontsteking van de blaas.
Synoniem van: Cystitis
Blanco
Leeg of schoon.
Bloedarmoede
Het bloed heeft te weinig rode bloedcellen. Daardoor komt er niet genoeg zuurstof in de lichaamscellen.
Synoniem van: Anemie
Bloeduitstorting
Een blauwe plek.
Synoniem van: Hematoom
Bloedvatinvasie
De tumor groeit door in een bloedvat. Invasie betekent binnendringen.
Synoniem van: Angioinvasie
Botdichtheidsmeting
Onderzoek naar de hoeveelheid kalk die in de botten zit en of iemand botontkalking heeft. Zo kan de arts zien hoe sterk de botten zijn. Het onderzoek gebeurt met een lage dosis röntgenstraling.
Botontkalking
Het bot heeft te weinig kalk. Dan is het bot minder sterk en kan het makkelijker breken.
Synoniem van: Osteoporose, Broze botten
Botscan
Onderzoek met een radioactieve stof waarbij de arts alle botten kan zien. Met het onderzoek kan de arts bijvoorbeeld uitzaaiingen opsporen.
Synoniem van: Skeletscintigrafie
Bovendruk
De bovendruk van de bloeddruk. Dit is het hoogste van de getallen bij een bloeddrukmeting.
Synoniem van: Systolische bloeddruk
Bovenste darmslagader
Dit bloedvat gaat naar de bovenste delen van de dikke darm, dunne darm, alvleesklier en twaalfvingerige darm.
Synoniem van: Arteria mesenterica superior, AMS
Brachytherapie
Bestraling van binnenuit. De arts plaatst radioactief materiaal in het lichaam, dicht bij de tumor. Het radioactieve materiaal geeft straling af. Zo gaan de kankercellen dood.
Synoniem van: Inwendige bestraling, Inwendige radiotherapie
BRAF-mutatie
Een mutatie in een gen, het BRAF-gen. Het hebben van deze afwijking bepaalt soms of een medicijn wel of niet werkt.
Broze botten
Het bot heeft te weinig kalk. Dan is het bot minder sterk en kan het makkelijker breken.
Synoniem van: Osteoporose, Botontkalking
Bruin-vet-inactivatie
De arts geeft voor een PET-CT-scan een medicijn om het bruine vet minder actief te maken. Dit kan nodig zijn als iemand veel bruin vet heeft. Veel vet verstoort soms het beeld van de PET-CT-scan.
BSC
Zorg voor mensen die niet meer beter kunnen worden. Het gaat om een behandeling die de klachten vermindert. En de gevolgen van de ziekte verzacht. De ziekte zelf wordt hierdoor niet geremd.
Synoniem van: Best supportive care, Supportive care
Buikholte
Buik.
Synoniem van: Abdomen
Buikvocht
Vocht in de buik, tussen de darmen in. Normaal zit hier geen vocht. Het kan ontstaan door kanker op het buikvlies.
Synoniem van: Ascites, Waterbuik
Cachexie
Heel erge vermagering. Meestal komt dat door een ernstige ziekte, zoals kanker.
CaD
Calcium in combinatie met vitamine D. Medicijn als iemand osteoporose (te weinig kalk in de botten) heeft.
Synoniem van: Calci chew, Calciumcarbonaat, Calecalciferol
Caecum
Het eerste deel van de dikke darm. Het ligt rechtsonder in de buik.
Calci chew
Calcium in combinatie met vitamine D. Medicijn als iemand osteoporose (te weinig kalk in de botten) heeft.
Synoniem van: CaD, Calciumcarbonaat, Calecalciferol
Calciumcarbonaat
Calcium in combinatie met vitamine D. Medicijn als iemand osteoporose (te weinig kalk in de botten) heeft.
Synoniem van: CaD, Calci chew, Calecalciferol
Calecalciferol
Calcium in combinatie met vitamine D. Medicijn als iemand osteoporose (te weinig kalk in de botten) heeft.
Synoniem van: CaD, Calci chew, Calciumcarbonaat
Carcino-embryonaal antigeen
Een tumormarker of tumormerkstof. Bij sommige kankers zit er meer van deze stof in het bloed dan normaal.
Synoniem van: CEA, Carcinofoetaal antigen
Carcinofoetaal antigen
Een tumormarker of tumormerkstof. Bij sommige kankers zit er meer van deze stof in het bloed dan normaal.
Synoniem van: CEA, Carcino-embryonaal antigeen
Carcinoma in situ
Een groepje kwaadaardige cellen dat nog geen kanker is, maar dat wel kan worden. Als de cellen doorgroeien in omliggend weefsel is het kanker.
Synoniem van: CIS
Carcinoom
Ziekte waarbij de lichaamscellen blijven delen en groeien. Zo ontstaat een kwaadaardige tumor. Kankercellen kunnen uitzaaien naar andere delen van het lichaam.
Synoniem van: Kanker, Kwaadaardig gezwel, Maligne neoplasma, Maligniteit
Cardiotoxiciteit
Een medicijn of behandeling is cardiotoxisch als er kans is dat het hart er schade door oploopt.
Casemanager
Vast aanspreekpunt voor de patiënt in het ziekenhuis.
Synoniem van: IZC'er, Zorgbemiddelaar, Zorgcoördinator
Caudaal
Aan de onderkant. Artsen gebruiken het woord bijvoorbeeld over de plek waar de tumor zit.
CEA
Een tumormarker of tumormerkstof. Bij sommige kankers zit er meer van deze stof in het bloed dan normaal.
Synoniem van: Carcino-embryonaal antigeen, Carcinofoetaal antigen
Cell saver
Een apparaat dat het bloed van de patiënt opvangt tijdens een operatie. Het apparaat maakt het bloed schoon en geeft het daarna weer terug aan de patiënt.
Celonderzoek
Onderzoek naar losse cellen onder de microscoop.
Synoniem van: Cytologisch onderzoek, Cytologie
Celproliferatie
Een getal of percentage dat iets zegt over hoe snel de (kanker)cellen delen. Proliferatie betekent groei. Hoe hoger het getal, hoe sneller de kanker groeit.
Synoniem van: Proliferatie, KI67, MIB1, Proliferatiemarker
Chemo
Een behandeling met medicijnen die kankercellen doden of de groei van de tumor remmen. De medicijnen komen in het bloed via een infuus, tabletten of een spuit.
Synoniem van: Chemotherapie, CTx
Chemo-immunotherapie
Een combinatie van chemotherapie en immunotherapie. Zo worden de kankercellen op verschillende manieren aangepakt. Het doel is om te genezen of het leven te verlengen.
Chemoradiatie
Een behandeling waarbij tegelijkertijd bestraling en chemotherapie wordt gegeven. Door de chemotherapie werkt de bestraling beter.
Chemotherapie
Een behandeling met medicijnen die kankercellen doden of de groei van de tumor remmen. De medicijnen komen in het bloed via een infuus, tabletten of een spuit.
Synoniem van: Chemo, CTx
Chemotherapie-geïnduceerde menopauze
Een vrouw komt in de overgang door de behandeling met chemotherapie.
Synoniem van: Overgang door chemotherapie
Chirurg-oncoloog
Een arts die gespecialiseerd is in operaties bij kanker.
Chirurgische marge
De afstand tussen de tumor en de rand van het verwijderde weefsel. Resectiemarge zegt iets over hoe goed de arts de tumor heeft kunnen verwijderen. De arts wil altijd een grote resectiemarge.
Synoniem van: Resectiemarge, Tumorvrije marge
Chromosoom
Chromosomen zitten in elke cel van het lichaam. Ze bestaan uit het erfelijk materiaal: het DNA. Iedere cel heeft 46 chromosomen, de ene helft komt van de moeder, de andere helft van de vader.
Synoniem van: Kernlis
Chronische darmontsteking
Ontsteking van de darm. De ontsteking is chronisch en kan jaren duren. De meest voorkomende ontstekingen zijn de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa.
Synoniem van: IBD, Inflammatory bowel disease
Circumferentiele resectiemarge
Als de arts de tumor verwijdert, zit er ook gezond weefsel aan. De resectiemarge is de kortste afstand tussen de tumor en het gezonde weefsel. Circumferentie is een ander woord voor omtrek.
CIS
Een groepje kwaadaardige cellen dat nog geen kanker is, maar dat wel kan worden. Als de cellen doorgroeien in omliggend weefsel is het kanker.
Synoniem van: Carcinoma in situ
Clip
Een klemmetje. De chirurg kan het klemmetje plaatsen op de plek waar eerst de tumor zat. Zo weet de radiotherapeut precies waar de bestraling moet komen.
Synoniem van: Operatieclip
Colitis
Een ontsteking van de dikke darm.
Synoniem van: Dikkedarmontsteking
Colitis ulcerosa
Ontsteking van de dikke darm. De ontsteking kan jaren duren, het is een ziekte van de dikke darm en geen infectie. Vaak zijn er periodes met klachten en periodes zonder klachten.
Comorbiditeit
Een bijkomende ziekte, bijvoorbeeld als iemand kanker heeft, maar ook hoge bloeddruk of suikerziekte.
Synoniem van: Multimorbiditeit
Complete remissie
De ziekte is na de behandeling niet meer te zien, bijvoobeeld op een scan.
Synoniem van: Complete respons, No evidence of disease, Volledige tumorregressie
Complete respons
De ziekte is na de behandeling niet meer te zien, bijvoobeeld op een scan.
Synoniem van: Complete remissie, No evidence of disease, Volledige tumorregressie
Complicaties
Een ongewenste klacht die ontstaat door de behandeling.
Computertomografie
Onderzoek waarmee organen en weefsels heel precies te zien zijn. Het onderzoek maakt gebruik van röntgenstraling en een computer.
Synoniem van: CT-scan
Conjunctivitis
Ontsteking van het oog.
Synoniem van: Oogbindvliesontsteking
Constipatie
Verstopping van de darmen die lang duurt. De ontlasting is vaak hard en poepen is moeilijk.
Synoniem van: Verstopping, Obstipatie
Contralateraal
Aan de andere, tegengestelde, kant.
Contrastuitsparing
Bij een foto of een scan gebruikt de arts soms contrastmiddel. Zo zijn de weefsels beter van elkaar te onderscheiden. Bij contrastuitsparing ziet de arts een plekje zonder contrast. Het betekent meestal dat er op die plek een afwijking zit.
Craniaal
Aan de bovenkant. Artsen gebruiken het woord bijvoorbeeld over de plek waar de tumor zit.
CT-scan
Onderzoek waarmee organen en weefsels heel precies te zien zijn. Het onderzoek maakt gebruik van röntgenstraling en een computer.
Synoniem van: Computertomografie
CTNM
TNM zegt iets over het stadium en de ernst van de kanker. T gaat over de grootte van de tumor, N gaat over uitzaaiingen in de lymfeklieren, M gaat over uitzaaiingen op een andere plek in het lichaam. De c betekent 'klinisch'. Dat houdt in dat de arts dit stadium bepaalt na verschillende soorten onderzoek. Als de arts na het weefselonderzoek het stadium opnieuw bepaalt, heet dat stadium pTNM.
CTx
Een behandeling met medicijnen die kankercellen doden of de groei van de tumor remmen. De medicijnen komen in het bloed via een infuus, tabletten of een spuit.
Synoniem van: Chemotherapie, Chemo
Curatief
Het doel van de behandeling is dat je geneest.
Synoniem van: Genezend
Cyste
Een blaasje waar meestal vocht in zit. Vaak is een cyste goedaardig.
Cystitis
Ontsteking van de blaas.
Synoniem van: Blaasontsteking
Cytologie
Onderzoek naar losse cellen onder de microscoop.
Synoniem van: Cytologisch onderzoek, Celonderzoek
Cytologisch onderzoek
Onderzoek naar losse cellen onder de microscoop.
Synoniem van: Celonderzoek, Cytologie
Cytoreductieve chirurgie
Een operatie waarbij de arts zoveel mogelijk tumorweefsel weghaalt.
Synoniem van: Debulking
Darmafsluiting
De darm is te smal geworden of zit dicht. Dan kan het eten niet verder door de darm.
Synoniem van: Darmobstructie, Ileus
Darmobstructie
De darm is te smal geworden of zit dicht. Dan kan het eten niet verder door de darm.
Synoniem van: Darmafsluiting, Ileus
DD
Een lijstje van mogelijke diagnoses, aan de hand van enkele onderzoeken. De arts doet hierna nog meer onderzoek om een definitieve diagnose te stellen.
Synoniem van: Differentiaaldiagnose, Differentiële diagnose
Debulking
Een operatie waarbij de arts zoveel mogelijk tumorweefsel weghaalt.
Synoniem van: Cytoreductieve chirurgie
Defecatie
Poepen.
Synoniem van: Stoelgang
Dehydratie
Te weinig vocht in het lichaam.
Synoniem van: Uitdroging
De novo mutatie
Bij een mutatie zit er een fout in het DNA, het erfelijk materiaal. Maar soms ontstaat zo’n fout spontaan bij het ongeboren kind. Dan is de erfelijke aanleg nieuw en krijgt iemand het dus niet van de ouders.
Synoniem van: Spontane genmutatie
Dermatitis
Ontsteking van de huid.
Desoxyribonucleïnezuur
Het erfelijk materiaal. DNA zit in iedere cel van het lichaam.
Synoniem van: DNA
Desquamatie
De huid schilfert af. Dan vervelt de huid.
Diastolische bloeddruk
De onderdruk van de bloeddruk. Dit is het laagste van de getallen bij een bloeddrukmeting.
Synoniem van: Onderdruk
Differentiaaldiagnose
Een lijstje van mogelijke diagnoses, aan de hand van enkele onderzoeken. De arts doet hierna nog meer onderzoek om een definitieve diagnose te stellen.
Synoniem van: DD, Differentiële diagnose
Differentiatiegraad
Kankercellen en gezonde cellen kunnen op elkaar lijken, of juist niet. Als de kankercellen helemaal niet meer op gezonde cellen lijken, is de differentiatiegraad hoog. Dan groeit de tumor sneller en is er meer kans op uitzaaiingen.
Synoniem van: Gradering, Histologische differentiatiegraad, Tumorgraad
Differentiële diagnose
Een lijstje van mogelijke diagnoses, aan de hand van enkele onderzoeken. De arts doet hierna nog meer onderzoek om een definitieve diagnose te stellen.
Synoniem van: Differentiaaldiagnose, DD
Diffusie gewogen opname
Bepaalde techniek bij MRI-onderzoek.
Synoniem van: DWI
Diffuus
Verspreid. Zonder een duidelijke grens.
Dikkedarmontsteking
Een ontsteking van de dikke darm.
Synoniem van: Colitis
Distaal
Aan het uiteinde.
DNA
Het erfelijk materiaal. DNA zit in iedere cel van het lichaam.
Synoniem van: Desoxyribonucleïnezuur
Doelgebied
De plek in het lichaam waar de behandeling op gericht is. Bijvoorbeeld waar de bestraling moet komen.
Doelgerichte therapie
Een behandeling tegen kanker. De medicijnen remmen de signalen die de cellen nodig hebben om te kunnen groeien. Dan stopt de groei van de tumor.
Synoniem van: Targeted therapy
Doorbloeding
Als er bloedvaten ontstaan op een plek in het lichaam. Zo krijgt die plek bloed. Bijvoorbeeld een tumor.
Synoniem van: Vascularisatie
DWI
Bepaalde techniek bij MRI-onderzoek.
Synoniem van: Diffusie gewogen opname
Dysfagie
Het eten en/of drinken kan niet goed worden doorgeslikt.
Synoniem van: Slikproblemen, Slikstoornis
Dyspepsie
De spijsvertering gaat niet goed. Bijvoorbeeld door maagproblemen.
Synoniem van: Indigestie
Dysplasie
Cellen die er niet uitzien als normale cellen. Het kan een voorstadium van kanker zijn.
Dyspnoe
Moeite met ademen.
Synoniem van: Benauwdheid, Kortademigheid
Echo
Een onderzoek met geluidsgolven. Deze golven zijn niet te horen. De weerkaatsing (echo) van de golven maakt organen en weefsels zichtbaar op een beeldscherm. Zo kan de arts de organen in het lichaam beoordelen.
Synoniem van: Echografie
Echogeniciteit
De radioloog gebruikt deze term bij een echografie. Het gaat om het aantal geluidsgolven die terugkaatsen bij de echo. Echogeniciteit geeft aan of er iets mis is met een orgaan of weefsel.
Echografie
Een onderzoek met geluidsgolven. Deze golven zijn niet te horen. De weerkaatsing (echo) van de golven maakt organen en weefsels zichtbaar op een beeldscherm. Zo kan de arts de organen in het lichaam beoordelen.
Synoniem van: Echo
EF
De ejectiefractie geeft aan hoe goed je hart knijpt.
Synoniem van: Ejectiefractie
Ejectiefractie
De ejectiefractie geeft aan hoe goed je hart knijpt.
Synoniem van: EF
Electieve bestraling
Uit voorzorg bestralen. Het doel is voorkomen dat er een tumor ontstaat. Of dat de tumor terugkomt.
Elektrolyt
Een mineraal in het lichaam. Zoals natrium, kalium of calcium.
Embryoselectie
Behandeling die zorgt dat een ouder een erfelijke ziekte niet doorgeeft aan het kind.
Synoniem van: Preïmplantatie genetische test, PGT
EMVI
De tumor groeit in een bloedvat.
Synoniem van: Extramurale vasculaire invasie
Endeldarmontsteking
Ontsteking van de endeldarm, het laatste stukje van de dikke darm.
Synoniem van: Proctitis
Endocriene therapie
Een behandeling bij kanker. Medicijnen die de aanmaak of de werking van hormonen remmen.
Synoniem van: Anti-hormonale therapie, Hormonale therapie, Hormonale behandeling, Hormoontherapie
Endoprothese
Een hol buisje dat kan helpen bij een verstopping. Het buisje zorgt ervoor dat er een opening blijft.
Synoniem van: Stent
Endoscopie
Onderzoek om in het lichaam te kijken. De arts gebruikt een dunne buis of slang die via de mond, plasbuis of anus in het lichaam komt. In de slang zit een camera en een lampje.
Synoniem van: Kijkonderzoek
Enhanced recovery after surgery
Een programma dat ervoor zorgt dat de patiënt na de operatie beter en sneller herstelt.
Synoniem van: ERAS
Enterale voeding
Kunstvoeding die via een slangetje in de maag komt. Zo krijgt iemand die onvoldoende of niet gevarieerd genoeg eet toch genoeg voedingsstoffen binnen.
Synoniem van: Sondevoeding
Entmetastase
Soms blijven er na een operatie of andere behandeling kankercellen achter. Hieruit kan een nieuwe uitzaaiing groeien.
Epidurale pijnbestrijding
Pijnstilling via een prik of infuus in de rug. Zo verdooft de arts een deel van het lichaam.
Synoniem van: Ruggenprik
ERAS
Een programma dat ervoor zorgt dat de patiënt na de operatie beter en sneller herstelt.
Synoniem van: Enhanced recovery after surgery
Erytheem
De huid wordt rood. Dit duurt meestal maar kort.
Synoniem van: Rode plekken
EUSOMA
Hoe goed de kankercellen reageren op de behandeling vóór de operatie. De patholoog onderzoekt hiervoor het weefsel dat de arts tijdens de operatie verwijdert. Respons betekent reactie.
Synoniem van: Pathologische respons, Mate van respons, PINDER, RCB
Exantheem
Rode uitslag op de huid. Rode vlekken of bultjes die kunnen jeuken.
Synoniem van: Rash
Excisie
De arts verwijdert weefsel met een operatie.
Synoniem van: Resectie, Operatieve verwijdering
Exenteratie
Operatie waarbij de arts organen en klieren verwijdert uit het onderste deel van de buik. Bijvoorbeeld de endeldarm, blaas, baarmoeder.
Exoomsequencing
Methode voor onderzoek naar erfelijkheid.
Synoniem van: Whole exome sequencing, WES
Expectatief beleid
De arts behandelt niet, maar houdt de patiënt wel goed in de gaten. Door regelmatige controles kan de arts zien hoe de ziekte verloopt. Als de ziekte terugkomt, volgt een behandeling.
Synoniem van: Afwachtend beleid, Waakzaam wachten, Wait and see, Watchful waiting
Extracapsulaire groei
De uitzaaiing in de lymfeklier groeit door de wand van de lymfeklier heen.
Synoniem van: Extranodale groei, Extracapsulaire uitbreiding, Kapseldoorbraak
Extracapsulaire uitbreiding
De uitzaaiing in de lymfeklier groeit door de wand van de lymfeklier heen.
Synoniem van: Extranodale groei, Extracapsulaire groei, Kapseldoorbraak
Extramurale vasculaire invasie
De tumor groeit in een bloedvat.
Synoniem van: EMVI
Extranodale groei
De uitzaaiing in de lymfeklier groeit door de wand van de lymfeklier heen.
Synoniem van: Extracapsulaire groei, Extracapsulaire uitbreiding, Kapseldoorbraak
Familieanamnese
Verhaal van patiënt over de ziektegeschiedenis van de familie. Bijvoorbeeld of er kanker in de familie voorkomt.
Fascia
Vlies dat om of tussen spieren zit. Het vlies is gemaakt van bindweefsel.
Synoniem van: Fascie
Fascie
Vlies dat om of tussen spieren zit. Het vlies is gemaakt van bindweefsel.
Synoniem van: Fascia
FDG
Radioactieve stof die de arts gebruikt bij een PET-scan. Kankercellen nemen deze stof meer op dan gewone cellen. Zo kan de arts kankercellen zien op de scan.
Synoniem van: 18F-FDG, Fluorodeoxyglucose
FDG-avide
Bij een PET-scan gebruikt de arts een contrastvloeistof, zoals FDG. Als een tumor deze vloeistof opneemt, is de tumor te zien op de scan. De arts noemt zo’n tumor FDG-avide. Avide betekent letterlijk gulzig of hongerig.
Febriele neutropenie
De combinatie van koorts en een laag aantal witte bloedcellen.
Synoniem van: Koorts bij neutropenie
Fertiliteitsarts
Een arts die gespecialiseerd is in de voortplanting en de vruchtbaarheid.
Synoniem van: Arts voortplantingsgeneeskunde
Fibrose
Als het weefsel in het lichaam verandert in bindweefsel. Zoals een litteken na een operatie.
Fistel
Een nieuwe verbinding of gangetje in het lichaam, na een ontsteking.
Synoniem van: Pijpzweer
Fluorodeoxyglucose
Radioactieve stof die de arts gebruikt bij een PET-scan. Kankercellen nemen deze stof meer op dan gewone cellen. Zo kan de arts kankercellen zien op de scan.
Synoniem van: FDG, 18F-FDG
Follikelstimulerend hormoon
Hormoon dat zorgt voor de groei van eicellen. En voor de aanmaak van de geslachtshormonen (oestrogeen). Bij mannen helpt het hormoon om zaadcellen te maken.
Synoniem van: FSH
Follow-up
Controle-onderzoek door de arts na een behandeling. Om te kijken of de ziekte wegblijft en of de patiënt klachten heeft.
Synoniem van: Na-controle
Fotonen
Fotonen zijn energiebundels. Het gaat dan om licht of magnetische straling. Als iemand bestraling krijgt, is dat bijna altijd met fotonen.
Fractie
Sessie met bestraling. Iedere keer dat iemand bestraling krijgt, heet een fractie.
FSH
Hormoon dat zorgt voor de groei van eicellen. En voor de aanmaak van de geslachtshormonen (oestrogeen). Bij mannen helpt het hormoon om zaadcellen te maken.
Synoniem van: Follikelstimulerend hormoon
Fusie-biopsie
Bij een biopsie haalt de arts een klein stukje weefsel weg. Dat stukje weefsel gaat naar het laboratorium voor onderzoek. Bij een fusie-biopsie kijkt de arts op een eerder gemaakte MRI-scan om te zien waar hij of zij precies moet prikken. Tijdens de biopsie wordt een echo gemaakt.
G-CSF
Medicijn dat zorgt dat er meer witte bloedcellen gemaakt worden. Witte bloedcellen zijn nodig voor de afweer.
G8-score
Getal dat iets zegt over hoe fit een oudere patiënt is. De arts of verpleegkundige stelt de patiënt dan 8 vragen.
Gadolinium
Contrastmiddel dat gebruikt kan worden bij een MRI-scan.
Gastro-intestinale klachten
Klachten van de maag en darmen.
Synoniem van: Maag-darmklachten
Gastroparese
De maag leegt langzamer dan normaal. Dat komt omdat de spieren in de maagwand niet goed werken.
Synoniem van: Vertraagde maaglediging
Gedeeltelijk
Voor een deel. Bijvoorbeeld een deel van een orgaan of een tumor.
Synoniem van: Partieel
Gemetastaseerd
Als er kankercellen zitten op een andere plek in het lichaam. Niet waar de kanker begon.
Synoniem van: Metastase, Uitgezaaid
Gen
Een gen is een stukje erfelijk materiaal, een stukje DNA. Elk gen zegt iets over een eigenschap of over hoe het lichaam werkt.
Genetische variatie
Een verandering in een gen.
Genexpressie
Een gen is een stukje erfelijk materiaal. In alle cellen van het lichaam zitten dezelfde genen. Maar niet alle genen zijn actief in alle cellen. Als een gen actief is, heet dat expressie.
Genezend
Het doel van de behandeling is dat je geneest.
Synoniem van: Curatief
Genmutatie
Een fout in het DNA, het erfelijk materiaal. Dan is de kans op ziekte soms groter.
Gewrichtspijn
Pijn in een gewricht.
Synoniem van: Artralgie
Gezamenlijke besluitvorming
De patiënt beslist samen met de zorgverlener welke behandeling het beste past.
Synoniem van: Shared Decision Making, Samen beslissen, SDM
Gezwel
Een zwelling. Zo'n zwelling kan van alles zijn, goedaardig of kwaadaardig. Een kwaadaardige tumor is kanker.
Synoniem van: Tumor, Knobbeltje, Neoplasie
Geïsoleerde tumorcellen
Klein groepje met kankercellen. Het gaat om een hele kleine uitzaaiing in de lymfeklieren. Een extra behandeling is meestal niet nodig.
Synoniem van: I+, N0i+
Goedaardig
Goedaardig of onschuldig. Het gaat dan om een ziekte die niet kwaadaardig is, het is geen kanker.
Synoniem van: Benigne
Goed gedifferentieerd
De graad geeft aan hoe sterk de kankercellen verschillen van gezonde cellen. Bij graad 1 lijken de kankercellen op gezonde cellen. Ze groeien langzaam en zijn niet agressief. Graad is een afkorting van differentiatiegraad.
Synoniem van: Graad 1, Laaggradig
Graad 1
De graad geeft aan hoe sterk de kankercellen verschillen van gezonde cellen. Bij graad 1 lijken de kankercellen op gezonde cellen. Ze groeien langzaam en zijn niet agressief. Graad is een afkorting van differentiatiegraad.
Synoniem van: Goed gedifferentieerd, Laaggradig
Graad 2
De graad geeft aan hoe sterk de kankercellen verschillen van gezonde cellen. Bij graad 2 lijken de kankercellen minder op gezonde cellen. Ze groeien sneller.
Synoniem van: Matig gedifferentieerd
Graad 3
De graad geeft aan hoe sterk de kankercellen verschillen van gezonde cellen. Bij graad 3 groeien de kankercellen snel. Ze lijken helemaal niet meer op gezonde cellen.
Synoniem van: Hooggradig, Slecht gedifferentieerd, Weinig gedifferentieerd
Gradering
Kankercellen en gezonde cellen kunnen op elkaar lijken, of juist niet. Als de kankercellen helemaal niet meer op gezonde cellen lijken, is de differentiatiegraad hoog. Dan groeit de tumor sneller en is er meer kans op uitzaaiingen.
Synoniem van: Differentiatiegraad, Histologische differentiatiegraad, Tumorgraad
Granuloom
Een korrelig bultje. Het ontstaat na een ontsteking en bestaat uit witte bloedcellen en huidcellen.
Gray
Een maat voor de hoeveelheid straling tijdens de bestraling. Hoe hoger het aantal Gray, hoe meer straling.
Synoniem van: Gy
Gy
Een maat voor de hoeveelheid straling tijdens de bestraling. Hoe hoger het aantal Gray, hoe meer straling.
Synoniem van: Gray
Hamartoom
Een goedaardige tumor. Het is geen kanker.
Hand-voetsyndroom
Ontsteking van voetzolen en/of handpalmen na chemotherapie. De handen en voeten zijn dik en pijnlijk en soms zitten er blaren op.
Synoniem van: Palmoplantaire erythrodysesthesie
Heiligbeen
Het bot onderaan de wervelkolom: het heiligbeen. Het is een vergroeiing van een aantal wervels, die samen een bot vormen.
Synoniem van: Sacrum
Hematogene metastasering
Uitzaaiing van kanker via de bloedvaten. Zo komt de kanker in andere organen van het lichaam terecht. Hematogeen betekent: via het bloed.
Hematoom
Een blauwe plek.
Synoniem van: Bloeduitstorting
Hemorragische diathese
Spontane bloedingen omdat er te weinig bloedplaatjes zijn.
Synoniem van: Verhoogde bloedingsneiging
Hernia cicatrialis
Een breuk in de buikwand. Na een operatie heeft de buikwand een litteken. Als het litteken stuk gaat, wordt de buikwand zwakker. Door de zwakke plek kan buikinhoud uitpuilen, als een bult.
Synoniem van: Littekenbreuk
Herstadiëring
Als de artsen opnieuw bepalen in welk stadium de ziekte is.
Hilum pulmonis
Opening in het longvlies. Hier gaan de luchtwegen en de bloedvaten doorheen. Voor beide longen is er zo'n opening.
Synoniem van: Longhilum
HIPEC
Een behandeling waarbij de arts de buikholte spoelt met verwarmde chemotherapie.
Synoniem van: HIPEC-behandeling, Hypertherme intraperitoneale chemotherapie
HIPEC-behandeling
Een behandeling waarbij de arts de buikholte spoelt met verwarmde chemotherapie.
Synoniem van: HIPEC, Hypertherme intraperitoneale chemotherapie
Histologie
Onderzoek van weefsel onder de microscoop.
Synoniem van: Weefselonderzoek, Histologisch onderzoek
Histologische differentiatiegraad
Kankercellen en gezonde cellen kunnen op elkaar lijken, of juist niet. Als de kankercellen helemaal niet meer op gezonde cellen lijken, is de differentiatiegraad hoog. Dan groeit de tumor sneller en is er meer kans op uitzaaiingen.
Synoniem van: Differentiatiegraad, Gradering, Tumorgraad
Histologisch onderzoek
Onderzoek van weefsel onder de microscoop.
Synoniem van: Histologie, Weefselonderzoek
Hoge bloeddruk
De bloeddruk is (te) hoog.
Synoniem van: Hypertensie
Hooggradig
De graad geeft aan hoe sterk de kankercellen verschillen van gezonde cellen. Bij graad 3 groeien de kankercellen snel. Ze lijken helemaal niet meer op gezonde cellen.
Synoniem van: Graad 3, Slecht gedifferentieerd, Weinig gedifferentieerd
Hormonale behandeling
Een behandeling bij kanker. Medicijnen die de aanmaak of de werking van hormonen remmen.
Synoniem van: Anti-hormonale therapie, Hormonale therapie, Endocriene therapie, Hormoontherapie
Hormonale therapie
Een behandeling bij kanker. Medicijnen die de aanmaak of de werking van hormonen remmen.
Synoniem van: Anti-hormonale therapie, Endocriene therapie, Hormonale behandeling, Hormoontherapie
Hormoonresistent
Bij een behandeling met hormoontherapie kunnen de medicijnen na een tijdje niet meer goed werken. Dan is de kanker resistent geworden voor het medicijn.
Hormoontherapie
Een behandeling bij kanker. Medicijnen die de aanmaak of de werking van hormonen remmen.
Synoniem van: Anti-hormonale therapie, Hormonale therapie, Endocriene therapie, Hormonale behandeling
Hyperdens
Weefsel dat heel dicht op elkaar zit, met weinig ruimte ertussen. Dat kan de arts zien op een röntgenfoto of CT-scan. Het kan wijzen op een tumor.
Hyperpigmentatie
Te veel pigment in de huid. De huid ziet er donkerder uit dan normaal.
Hypertensie
De bloeddruk is (te) hoog.
Synoniem van: Hoge bloeddruk
Hypertherme intraperitoneale chemotherapie
Een behandeling waarbij de arts de buikholte spoelt met verwarmde chemotherapie.
Synoniem van: HIPEC, HIPEC-behandeling
Hyperthermiebehandeling
Behandeling met warmte. Door de warmte werkt de bestraling of chemotherapie beter.
Hypertonie
De spanning in de spieren is (te) hoog.
Synoniem van: Verhoogde spierspanning
Hypervasculair
Er zitten veel bloedvaten, bijvoorbeeld in de buurt van de tumor.
Hypodens
Weefsel dat niet zo dicht op elkaar zit, met veel ruimte ertussen. Dat kan de arts zien op een röntgenfoto of CT-scan.
Hypofractionering
De patiënt krijgt minder vaak bestraling. De hoeveelheid bestraling per keer is dan iets hoger.
Hypotensie
De bloeddruk is (te) laag.
Synoniem van: Lage bloeddruk
Hypovasculair
Er zitten weinig bloedvaten, bijvoorbeeld in de buurt van de tumor
Hysterectomie
Een operatie waarbij de arts de baarmoeder weghaalt.
Synoniem van: Uterusextirpatie, Baarmoederverwijdering
I+
Klein groepje met kankercellen. Het gaat om een hele kleine uitzaaiing in de lymfeklieren. Een extra behandeling is meestal niet nodig.
Synoniem van: Geïsoleerde tumorcellen, N0i+
IBD
Ontsteking van de darm. De ontsteking is chronisch en kan jaren duren. De meest voorkomende ontstekingen zijn de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa.
Synoniem van: Chronische darmontsteking, Inflammatory bowel disease
Ileus
De darm is te smal geworden of zit dicht. Dan kan het eten niet verder door de darm.
Synoniem van: Darmobstructie, Darmafsluiting
Immunohistochemie
Onderzoek om te zien of er bepaalde eiwitten zitten in of op de tumorcellen. De arts bekijkt het weefsel onder de microscoop.
Immunotherapie
Een behandeling met medicijnen. Het immuunsysteem krijgt dan een extra zetje en valt de kankercellen aan.
Synoniem van: Immuuntherapie
Immuuntherapie
Een behandeling met medicijnen. Het immuunsysteem krijgt dan een extra zetje en valt de kankercellen aan.
Synoniem van: Immunotherapie
Incontinentie
Plas of poep niet kunnen ophouden.
Indigestie
De spijsvertering gaat niet goed. Bijvoorbeeld door maagproblemen.
Synoniem van: Dyspepsie
Inductief
Een behandeling vóór de hoofdbehandeling. Meestal gaat het om een behandeling voorafgaand aan de operatie. Bij kanker is het doel vaak om de tumor kleiner te maken en om heel kleine onzichtbare uitzaaiingen te doden.
Synoniem van: Neo-adjuvante therapie, Neoadjuvante behandeling
Induratie
Harder worden van weefsel. Bijvoorbeeld door een infectie of een tumor.
Inflammatie
ontsteking
Inflammatory bowel disease
Ontsteking van de darm. De ontsteking is chronisch en kan jaren duren. De meest voorkomende ontstekingen zijn de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa.
Synoniem van: IBD, Chronische darmontsteking
Infuusvoeding
Kunstvoeding via een infuus in een bloedvat. De voeding komt direct in het bloed.
Synoniem van: Parenterale voeding
Ingroei
Als iets diep in het lichaam doordringt. Invasief kan betekenen dat kanker binnendringt in andere weefsels.
Synoniem van: Invasief
Inguinaal
In of bij de lies.
Inoperabel
Een operatie is niet mogelijk. Bijvoorbeeld omdat de gezondheid te slecht is.
Insufficiëntiefractuur
Een bot breekt omdat het te zwak is. Meestal door botontkalking. Fractuur betekent breuk.
Interne sfincter
De binnenste sluitspier van de anus (het poepgat).
Internist-oncoloog
Een arts die gespecialiseerd is in onderzoeken naar kanker. En in de behandeling van kanker met medicijnen. Deze arts geeft medicijnen: chemotherapie, anti-hormonale therapie, doelgerichte therapie en immunotherapie.
Synoniem van: Medisch oncoloog, Oncoloog
Interventieradioloog
Een interventieradioloog geeft een behandeling via kleine prikgaatjes in de huid. Het is een manier om de tumor te behandelen. Tijdens de behandeling gebruikt de arts beelden, zoals een scan of echo. Zo ziet de arts precies waar hij of zij moet prikken.
Intra-abdominaal abces
Holte met pus of etter in de buik.
Intra-operatieve radiotherapie
Eenmalige bestraling tijdens de operatie. De bestraling is direct op de plek waar de kanker zat.
Synoniem van: IORT
Intramusculair
In de spier.
Intratumorale lymfocyten
Een getal of percentage dat iets zegt over hoe goed de afweercellen de kankercellen aanvallen. Bij een hoog getal zitten er veel afweercellen in de buurt van de kankercellen. Respons betekent reactie.
Synoniem van: Lymfocytaire respons
Intraveneus contrast
Tijdens de scan krijgt de patiënt contrastvloeistof. Dat gebeurt via een bloedvat.
Intraveneuze toediening
Medicijnen of vocht komen via een bloedvat in het lichaam.
Intravesicaal
In de blaas.
Invasiediepte
Invasiediepte zegt iets over hoe diep de tumor in het weefsel groeit.
Invasief
Als iets diep in het lichaam doordringt. Invasief kan betekenen dat kanker binnendringt in andere weefsels.
Synoniem van: Ingroei
Inwendige bestraling
Bestraling van binnenuit. De arts plaatst radioactief materiaal in het lichaam, dicht bij de tumor. Het radioactieve materiaal geeft straling af. Zo gaan de kankercellen dood.
Synoniem van: Brachytherapie, Inwendige radiotherapie
Inwendige radiotherapie
Bestraling van binnenuit. De arts plaatst radioactief materiaal in het lichaam, dicht bij de tumor. Het radioactieve materiaal geeft straling af. Zo gaan de kankercellen dood.
Synoniem van: Brachytherapie, Inwendige bestraling
IORT
Eenmalige bestraling tijdens de operatie. De bestraling is direct op de plek waar de kanker zat.
Synoniem van: Intra-operatieve radiotherapie
Irradicale resectie
R2 zegt iets over hoe goed de arts de tumor heeft kunnen verwijderen. Bij R2 ziet de arts met het blote oog kankercellen in de randen van het verwijderde weefsel. Dan is de tumor niet helemaal verwijderd.
Synoniem van: R2-resectie, Snijvlak niet vrij
Ischemie
Een deel van het lichaam krijgt niet genoeg bloed. Bijvoorbeeld een orgaan. Daardoor kan het afsterven.
IZC'er
Vast aanspreekpunt voor de patiënt in het ziekenhuis.
Synoniem van: Casemanager, Zorgbemiddelaar, Zorgcoördinator
Kaalheid
Het haar valt uit. Bijvoorbeeld door een behandeling bij kanker.
Synoniem van: Alopecia
Kanker
Ziekte waarbij de lichaamscellen blijven delen en groeien. Zo ontstaat een kwaadaardige tumor. Kankercellen kunnen uitzaaien naar andere delen van het lichaam.
Synoniem van: Carcinoom, Kwaadaardig gezwel, Maligne neoplasma, Maligniteit
Kapseldoorbraak
De uitzaaiing in de lymfeklier groeit door de wand van de lymfeklier heen.
Synoniem van: Extranodale groei, Extracapsulaire groei, Extracapsulaire uitbreiding
Karnofsky-score
Getal dat iets zegt over hoe goed iemand voor zichzelf kan zorgen.
Synoniem van: Karnofsky Performance Scale, KPS
Karnofsky Performance Scale
Getal dat iets zegt over hoe goed iemand voor zichzelf kan zorgen.
Synoniem van: Karnofsky-score, KPS
Kernlis
Chromosomen zitten in elke cel van het lichaam. Ze bestaan uit het erfelijk materiaal: het DNA. Iedere cel heeft 46 chromosomen, de ene helft komt van de moeder, de andere helft van de vader.
Synoniem van: Chromosoom
KI67
Een getal of percentage dat iets zegt over hoe snel de (kanker)cellen delen. Proliferatie betekent groei. Hoe hoger het getal, hoe sneller de kanker groeit.
Synoniem van: Proliferatie, Celproliferatie, MIB1, Proliferatiemarker
Kijkonderzoek
Onderzoek om in het lichaam te kijken. De arts gebruikt een dunne buis of slang die via de mond, plasbuis of anus in het lichaam komt. In de slang zit een camera en een lampje.
Synoniem van: Endoscopie
Klaplong
De long is ingeklapt en er kan geen lucht meer in. Dan is ademen moeilijk en pijnlijk.
Synoniem van: Pneumothorax
Klierkanker
Kanker die ontstaat in de slijmvliezen. Of in cellen die hormonen maken.
Synoniem van: Adenocarcinoom
Klierstations
Gebied in het lichaam waar veel lymfeklieren bij elkaar liggen. Bijvoorbeeld in de oksels, in de hals, bij het borstbeen, laag in de buik of bij de bovenbenen.
Klieven
Doorsnijden.
Klinisch geneticus
Een arts die gespecialiseerd is in erfelijke ziektes.
Klinisch patholoog
Een arts die weefsel en cellen onderzoekt, meestal onder de microscoop. Zo kan de arts bepalen om welke ziekte het gaat.
Synoniem van: Patholoog, Patholoog-anatoom
Knobbeltje
Een zwelling. Zo'n zwelling kan van alles zijn, goedaardig of kwaadaardig. Een kwaadaardige tumor is kanker.
Synoniem van: Tumor, Gezwel, Neoplasie
Koorts bij neutropenie
De combinatie van koorts en een laag aantal witte bloedcellen.
Synoniem van: Febriele neutropenie
Kortademigheid
Moeite met ademen.
Synoniem van: Dyspnoe, Benauwdheid
KPS
Getal dat iets zegt over hoe goed iemand voor zichzelf kan zorgen.
Synoniem van: Karnofsky-score, Karnofsky Performance Scale
Krachtsvermindering
Een zwak gevoel in het hele lichaam. Meestal komt dit door een ernstige ziekte.
Synoniem van: Asthenie, Zwakte
KRAS-mutatie
Een afwijking in het KRAS-gen. Het hebben van deze afwijking bepaalt soms of een medicijn wel of niet werkt.
Krukenberg-tumor
Een tumor in de eierstokken. Het is meestal een uitzaaiing van kanker in het spijsverteringskanaal.
Kwaadaardig gezwel
Ziekte waarbij de lichaamscellen blijven delen en groeien. Zo ontstaat een kwaadaardige tumor. Kankercellen kunnen uitzaaien naar andere delen van het lichaam.
Synoniem van: Kanker, Carcinoom, Maligne neoplasma, Maligniteit
Kwadrant
De vier delen van een orgaan, als je een orgaan in vier delen zou verdelen. Met het kwadrant zegt de arts in welk deel van het orgaan de tumor zit.
Laaggradig
De graad geeft aan hoe sterk de kankercellen verschillen van gezonde cellen. Bij graad 1 lijken de kankercellen op gezonde cellen. Ze groeien langzaam en zijn niet agressief. Graad is een afkorting van differentiatiegraad.
Synoniem van: Graad 1, Goed gedifferentieerd
Laesie
Schade aan weefsel. De oorzaak is een ziekte, wond of behandeling.
Synoniem van: Afwijkend weefsel
Lage bloeddruk
De bloeddruk is (te) laag.
Synoniem van: Hypotensie
Lamelleren
De patholoog snijdt de tumor in dunne plakjes voor onderzoek onder de microscoop. Een lamel is een smal, dun plaatje of plakje.
Laparoscopie
Een operatie met een speciale kijkbuis. De arts brengt de kijkbuis naar binnen via kleine sneetjes in de huid. Met een camera kan de arts in de buik kijken en opereren.
Laparotomie
Operatie van de buik. De arts maakt de buik open met een grote snee.
Synoniem van: Openbuikoperatie
Lateraal
Aan de buitenkant of zijkant.
Laterale klieren
Lymfeklieren die aan de buitenkant of zijkant liggen.
Laxantia
Een medicijn waardoor de ontlasting zachter wordt. Bijvoorbeeld bij verstopping. Zo kan iemand makkelijker poepen.
Synoniem van: Laxeermiddel, Purgeermiddel
Laxeermiddel
Een medicijn waardoor de ontlasting zachter wordt. Bijvoorbeeld bij verstopping. Zo kan iemand makkelijker poepen.
Synoniem van: Laxantia, Purgeermiddel
Lengterichting
In de lengte.
Synoniem van: Longitudinaal
Levator ani
Spier in de onderbuik. De spier is onderdeel van de bekkenbodem.
Synoniem van: Bekkenbodemspier
Levercysten
Blaasjes met vocht in de lever.
Leverhemangioom
Goedaardige tumor van bloedvaten in de lever. Het is geen kanker.
Leverlaesie
De lever is beschadigd. De cellen in de lever zien er anders uit dan normaal.
Levermetastasectomie
Een operatie waarbij de arts uitzaaiingen in de lever verwijdert.
Lichaamsslagader
Via dit bloedvat komt het bloed vanuit het hart in heel het lichaam.
Synoniem van: Aorta
Ligament
Band van bindweefsel dat om een gewricht zit.
Liponecrose
Een bultje dat ontstaat als vetweefsel afsterft. Bijvoorbeeld na een operatie. Het kan geen kwaad en doet meestal geen pijn.
Synoniem van: Vetnecrose
Littekenbreuk
Een breuk in de buikwand. Na een operatie heeft de buikwand een litteken. Als het litteken stuk gaat, wordt de buikwand zwakker. Door de zwakke plek kan buikinhoud uitpuilen, als een bult.
Synoniem van: Hernia cicatrialis
Locoregionaal
Op de plek van de tumor of om de tumor heen.
Locoregionaal recidief
De tumor is verwijderd, maar komt later weer terug op dezelfde plek.
Synoniem van: Lokaal recidief
Lokaal
Plaatselijk. Bijvoorbeeld op de plek van de tumor of van een orgaan.
Synoniem van: Plaatselijk
Lokaal recidief
De tumor is verwijderd, maar komt later weer terug op dezelfde plek.
Synoniem van: Locoregionaal recidief
Lokaal voortgeschreden
De tumor groeit, soms ook in organen die dicht bij de tumor liggen.
Longembolie
Een bloedvat in de longen zit verstopt door een bloedprop. Zo komt er minder bloed in de longen waardoor er minder zuurstof uit de longen kan worden opgenomen.
Synoniem van: Afsluiting van een longslagader
Longfoto
Een röntgenfoto van de longen.
Synoniem van: Thoraxfoto
Longhilum
Opening in het longvlies. Hier gaan de luchtwegen en de bloedvaten doorheen. Voor beide longen is er zo'n opening.
Synoniem van: Hilum pulmonis
Longitudinaal
In de lengte.
Synoniem van: Lengterichting
Longknobbeltje
Knobbeltjes in de longen. Soms is het kanker, maar het kan ook goedaardig zijn.
Synoniem van: Pulmonale noduli
Longnoduli
Knobbeltjes in de longen. Het kunnen uitzaaiing zijn van kanker, maar dat hoeft niet. Het kunnen bijvoorbeeld ook littekens zijn van een eerdere ontsteking.
Longontsteking
Ontsteking van of in de longen.
Synoniem van: Pneumonie
Longvlies
Het vlies dat om de longen heen zit.
Synoniem van: Pleura pulmonalis
Lymfadenopathie
De lymfeklieren zijn opgezet en groter dan normaal.
Synoniem van: Vergrote lymfeklier
Lymfangio-invasieve groei
De tumor groeit door in een bloedvat of een lymfevat. Invasie betekent binnendringen.
Lymfekliermetastase
Een uitzaaiing in een lymfeklier.
Lymfevatinvasie
De tumor groeit door in een lymfevat. Invasie betekent binnendringen.
Lymfklier-geïsoleerde tumorcellen
Er zitten een paar kankercellen in een lymfeklier.
Lymfocytaire respons
Een getal of percentage dat iets zegt over hoe goed de afweercellen de kankercellen aanvallen. Bij een hoog getal zitten er veel afweercellen in de buurt van de kankercellen. Respons betekent reactie.
Synoniem van: Intratumorale lymfocyten
Lymfoedeem
Het vocht in de lymfevaten kan niet meer wegstromen. Zo ontstaat een zwelling of bult. Bijvoorbeeld in een arm of been.
Lymfogeen
Lymfogeen betekent dat iets via de lymfevaten gaat. Bijvoorbeeld als kanker via de lymfevaten uitzaait.
Lymfovasculaire invasie
Er zitten kankercellen in het bloed of in de lymfe.
Lythische uitzaaiing
Een uitzaaiing in de botten waarbij het bot afbreekt. Het bot wordt dan zwak.
Synoniem van: Osteolytische uitzaaiing
Maag-darmklachten
Klachten van de maag en darmen.
Synoniem van: Gastro-intestinale klachten
Macrometastase
Een grote uitzaaiing, groter dan 2 millimeter. De arts kan de uitzaaiing met het blote oog zien.
Macroscopisch
Groot genoeg om met het blote oog te kunnen zien.
Maligne neoplasma
Ziekte waarbij de lichaamscellen blijven delen en groeien. Zo ontstaat een kwaadaardige tumor. Kankercellen kunnen uitzaaien naar andere delen van het lichaam.
Synoniem van: Kanker, Carcinoom, Kwaadaardig gezwel, Maligniteit
Maligniteit
Ziekte waarbij de lichaamscellen blijven delen en groeien. Zo ontstaat een kwaadaardige tumor. Kankercellen kunnen uitzaaien naar andere delen van het lichaam.
Synoniem van: Kanker, Carcinoom, Kwaadaardig gezwel, Maligne neoplasma
Mate van respons
Hoe goed de kankercellen reageren op de behandeling vóór de operatie. De patholoog onderzoekt hiervoor het weefsel dat de arts tijdens de operatie verwijdert. Respons betekent reactie.
Synoniem van: Pathologische respons, EUSOMA, PINDER, RCB
Matig gedifferentieerd
De graad geeft aan hoe sterk de kankercellen verschillen van gezonde cellen. Bij graad 2 lijken de kankercellen minder op gezonde cellen. Ze groeien sneller.
Synoniem van: Graad 2
MDO
Overleg tussen verschillende artsen, verpleegkundigen en andere zorgverleners die veel weten over een bepaalde ziekte. Zij kijken samen wat de beste behandeling is voor iemand.
Synoniem van: Multidisciplinair overleg
Mediaal
Dichtbij het midden. Bijvoorbeeld het midden van een orgaan.
Mediastinum
De ruimte achter het borstbeen, tussen de beide longen. In deze ruimte liggen onder andere het hart, de luchtpijp, de slokdarm, de aorta.
Medisch oncoloog
Een arts die gespecialiseerd is in onderzoeken naar kanker. En in de behandeling van kanker met medicijnen. Deze arts geeft medicijnen: chemotherapie, anti-hormonale therapie, doelgerichte therapie en immunotherapie.
Synoniem van: Internist-oncoloog, Oncoloog
Meerveldentechniek
Een behandeling met bestraling, op de tumor of op de plek waar de tumor eerst zat. Meer velden betekent dat de bestraling van verschillende kanten komt.
Metabole activiteit
Wordt vaak gezegd over een PET-scan. Voor de scan krijgt de patiënt radioactieve stof ingespoten. De arts ziet op de scan welke plek in het lichaam de stof opneemt. Op die plek is meer metabole activiteit. Dat kan betekenen dat er kanker zit.
Synoniem van: Accumulatie
Metabool syndroom
Combinatie van problemen met de stofwisseling: overgewicht, hoge bloeddruk, te hoog cholesterol en te veel vet in het bloed.
Metachrone metastasen
Een uitzaaiing die de arts pas later ontdekt, na de diagnose.
Metastase
Als er kankercellen zitten op een andere plek in het lichaam. Niet waar de kanker begon.
Synoniem van: Gemetastaseerd, Uitgezaaid
Metastasectomie
Een operatie waarbij de arts de uitzaaiingen verwijdert.
MIB1
Een getal of percentage dat iets zegt over hoe snel de (kanker)cellen delen. Proliferatie betekent groei. Hoe hoger het getal, hoe sneller de kanker groeit.
Synoniem van: Proliferatie, Celproliferatie, KI67, Proliferatiemarker
Microdissectie
Techniek waarbij de patholoog de cellen van elkaar losmaakt. Voor onderzoek onder de microscoop.
Micrometastase
Kleine uitzaaiing van kanker. De uitzaaiing is alleen te zien onder de microscoop.
Microscoop
Een apparaat dat dingen vergroot. Zo worden kleine dingen zichtbaar. Bijvoorbeeld de cellen in het lichaam.
Mictie
Plassen.
Synoniem van: Urineren
Minimaal invasief
Een onderzoek of behandeling waar de patiënt zo min mogelijk last van heeft. En waarbij er zo min mogelijk gezond weefsel wordt beschadigt.
MMR-gen
Mismatch repair eiwitten zijn nodig om fouten in het DNA te herstellen. Als de eiwitten niet goed werken, is de kans op sommige kankersoorten groter.
Moleculaire pathologie
De arts onderzoekt het DNA van de cellen of het weefsel dat is weggehaald. Zo kan de arts afwijkingen opsporen.
Mondslijmvliesontsteking
Ontsteking van het slijmvlies in de mond.
Synoniem van: Stomatitis
Morbus Crohn
Ontsteking van de darm. Meestal het laatste deel van de dunne darm of de dikke darm. De ziekte is chronisch. Vaak zijn er periodes met klachten en periodes zonder klachten.
Synoniem van: Ziekte van Crohn
Morfologie
De vorm of bouw van iets. Bijvoorbeeld van een orgaan.
MRI-scan
Onderzoek om foto's te maken van de binnenkant van het lichaam. Op de foto's ziet de arts de organen en weefsels heel precies. En tumoren en uitzaaiingen als die er zijn. De arts bekijkt de foto's op een beeldscherm. Het scan-apparaat bestaat uit een tunnel en werkt met magneten.
Mucineus carcinoom
Soort kanker waarbij de kankercellen veel slijm aanmaken.
Mucosa
Een dunne laag cellen die slijm aanmaken.
Synoniem van: Slijmvliezen
Mucus
Slijm aan de binnenkant van sommige organen en holtes. Als een beschermende laag. Mucus wordt gemaakt in de slijmvliezen.
Synoniem van: Slijm
Multidisciplinair overleg
Overleg tussen verschillende artsen, verpleegkundigen en andere zorgverleners die veel weten over een bepaalde ziekte. Zij kijken samen wat de beste behandeling is voor iemand.
Synoniem van: MDO
Multifocaal
Op meer plekken. Bijvoorbeeld de kanker zit op meer dan 1 plek. Multi betekent meerdere.
Multimorbiditeit
Een bijkomende ziekte, bijvoorbeeld als iemand kanker heeft, maar ook hoge bloeddruk of suikerziekte.
Synoniem van: Comorbiditeit
Myalgie
Pijn aan de spieren.
N0i+
Klein groepje met kankercellen. Het gaat om een hele kleine uitzaaiing in de lymfeklieren. Een extra behandeling is meestal niet nodig.
Synoniem van: Geïsoleerde tumorcellen, I+
Na-controle
Controle-onderzoek door de arts na een behandeling. Om te kijken of de ziekte wegblijft en of de patiënt klachten heeft.
Synoniem van: Follow-up
Naad
Een verbinding tussen 2 holle lichaamsdelen. Bijvoorbeeld 2 delen van de darm die na een operatie aan elkaar worden vastgemaakt.
Synoniem van: Anastomose
Necrose
Dood van weefsel of van cellen.
Synoniem van: Afsterven
Neo-adjuvante therapie
Een behandeling vóór de hoofdbehandeling. Meestal gaat het om een behandeling voorafgaand aan de operatie. Bij kanker is het doel vaak om de tumor kleiner te maken en om heel kleine onzichtbare uitzaaiingen te doden.
Synoniem van: Inductief, Neoadjuvante behandeling
Neoadjuvante behandeling
Een behandeling vóór de hoofdbehandeling. Meestal gaat het om een behandeling voorafgaand aan de operatie. Bij kanker is het doel vaak om de tumor kleiner te maken en om heel kleine onzichtbare uitzaaiingen te doden.
Synoniem van: Neo-adjuvante therapie, Inductief
Neoplasie
Een zwelling. Zo'n zwelling kan van alles zijn, goedaardig of kwaadaardig. Een kwaadaardige tumor is kanker.
Synoniem van: Tumor, Gezwel, Knobbeltje
Neuropathie
Schade aan de zenuwen in de handen of voeten. Het gevoel aan de uiteinden van de zenuwen verandert. Zo ontstaan pijn, doofheid en/of tintelingen.
Synoniem van: Zenuwschade
Neurotoxiciteit
Een medicijn of behandeling is neurotoxisch als er kans is dat het zenuwstelsel er schade door oploopt.
Neus-maagsonde
Een sonde is een slangetje. Dit slangetje gaat via de neus en de slokdarm naar de maag. Door het slangetje komen voedsel en medicijnen in de maag.
Synoniem van: NMS
Neutrale variatie
Een verandering in het DNA: het erfelijk materiaal. De verandering is ongevaarlijk en veroorzaakt geen ziekte.
Synoniem van: Onschuldige variant, Polymorfisme
Neutropenie
Het bloed heeft te weinig witte bloedcellen. Daardoor is de kans op een infectie groter.
Niet-invasief
Als iets niet in het lichaam doordringt. Bij een niet-invasieve tumor zaait de kanker niet uit en dringt de tumor niet door in andere weefsels.
NMS
Een sonde is een slangetje. Dit slangetje gaat via de neus en de slokdarm naar de maag. Door het slangetje komen voedsel en medicijnen in de maag.
Synoniem van: Neus-maagsonde
Noduli
Een knobbel of knobbeltje.
Synoniem van: Nodus, Nodulus
Nodulus
Een knobbel of knobbeltje.
Synoniem van: Nodus, Noduli
Nodus
Een knobbel of knobbeltje.
Synoniem van: Noduli, Nodulus
No evidence of disease
De ziekte is na de behandeling niet meer te zien, bijvoobeeld op een scan.
Synoniem van: Complete respons, Complete remissie, Volledige tumorregressie
Nomogram
Een eenvoudige manier om kansen uit te rekenen, in een grafiek. Bijvoorbeeld om te voorspellen wat de gevolgen van een behandeling zijn.
Non-steroidal anti-inflammatory drug
Pijnstillers. Behalve tegen pijn helpen de medicijnen ook tegen ontstekingen. Bijvoorbeeld ibuprofen en diclofenac.
Synoniem van: NSAID, Ontstekingsremmende pijnstillers
NSAID
Pijnstillers. Behalve tegen pijn helpen de medicijnen ook tegen ontstekingen. Bijvoorbeeld ibuprofen en diclofenac.
Synoniem van: Ontstekingsremmende pijnstillers, Non-steroidal anti-inflammatory drug
Nucleair geneeskundige
Een arts die met radioactieve stoffen scans en foto's maakt en beoordeelt van de binnenkant van het lichaam.
Obstipatie
Verstopping van de darmen die lang duurt. De ontlasting is vaak hard en poepen is moeilijk.
Synoniem van: Constipatie, Verstopping
Obstruerend
Iets dat voor verstopping zorgt.
Okselholte
Oksel.
Synoniem van: Axilla
Oligo-uitzaaiingen
Oligo betekent weinig. Bij 1 tot 3 uitzaaiingen noemen artsen het oligo-uitzaaiingen.
Omslagplooi
Een plooi van een vlies. Bijvoorbeeld van het buikvlies.
Synoniem van: Peritoneale omslagplooi
Oncologieverpleegkundige
Verpleegkundige die gespecialiseerd is in kanker.
Oncoloog
Een arts die gespecialiseerd is in onderzoeken naar kanker. En in de behandeling van kanker met medicijnen. Deze arts geeft medicijnen: chemotherapie, anti-hormonale therapie, doelgerichte therapie en immunotherapie.
Synoniem van: Internist-oncoloog, Medisch oncoloog
Onderdruk
De onderdruk van de bloeddruk. Dit is het laagste van de getallen bij een bloeddrukmeting.
Synoniem van: Diastolische bloeddruk
Onderste darmslagader
Dit bloedvat gaat naar de onderste delen van de dikke darm en naar de endeldarm.
Synoniem van: Arteria mesenterica inferior
Onschuldige variant
Een verandering in het DNA: het erfelijk materiaal. De verandering is ongevaarlijk en veroorzaakt geen ziekte.
Synoniem van: Neutrale variatie, Polymorfisme
Ontstekingsremmende pijnstillers
Pijnstillers. Behalve tegen pijn helpen de medicijnen ook tegen ontstekingen. Bijvoorbeeld ibuprofen en diclofenac.
Synoniem van: NSAID, Non-steroidal anti-inflammatory drug
Oogbindvliesontsteking
Ontsteking van het oog.
Synoniem van: Conjunctivitis
Openbuikoperatie
Operatie van de buik. De arts maakt de buik open met een grote snee.
Synoniem van: Laparotomie
Operatieclip
Een klemmetje. De chirurg kan het klemmetje plaatsen op de plek waar eerst de tumor zat. Zo weet de radiotherapeut precies waar de bestraling moet komen.
Synoniem van: Clip
Operatieve verwijdering
De arts verwijdert weefsel met een operatie.
Synoniem van: Resectie, Excisie
Orale mucositis
Ontsteking van het slijmvlies van de mond. Bijvoorbeeld door chemotherapie of bestraling. Oraal betekent mond.
Orchidectomie
Een operatie waarbij de arts 1 of beide zaadballen verwijdert. Daarna maakt het lichaam veel minder of geen testosteron meer aan.
Synoniem van: Zaadbalverwijdering
Os coccygis
Het staartbeen of stuitje. Het is het laatste botje van de wervelkolom.
Synoniem van: Staartbeen, Stuitje
Ossaal
In de botten.
Osteoblastische uitzaaiing
Een uitzaaiing in de botten waarbij er veel meer bot ontstaat. Dan wordt het bot hard en dik.
Synoniem van: Sclerotische uitzaaiing
Osteolytische uitzaaiing
Een uitzaaiing in de botten waarbij het bot afbreekt. Het bot wordt dan zwak.
Synoniem van: Lythische uitzaaiing
Osteoporose
Het bot heeft te weinig kalk. Dan is het bot minder sterk en kan het makkelijker breken.
Synoniem van: Botontkalking, Broze botten
Ostium
Een opening of uitmonding. Als iets ergens in uitkomt.
Overerving
Een ouder geeft een erfelijke aanleg door aan een kind.
Overgang door chemotherapie
Een vrouw komt in de overgang door de behandeling met chemotherapie.
Synoniem van: Chemotherapie-geïnduceerde menopauze
Oxaliplatine
Medicijn tegen kanker. Een soort chemotherapie.
PA
Onderzoek van weefsel en cellen, meestal onder de microscoop. Met het onderzoek kijkt de patholoog of er afwijkingen zijn.
Synoniem van: Pathologie-onderzoek, PA-onderzoek, Pathologische anatomie
PA-bewezen
De patholoog onderzoekt het weggehaalde weefsel. Dan blijkt dat het inderdaad om een bepaalde ziekte gaat. Bij kanker: als uit weefselonderzoek blijkt dat het kanker is.
Synoniem van: Pathologisch bewezen
PA-onderzoek
Onderzoek van weefsel en cellen, meestal onder de microscoop. Met het onderzoek kijkt de patholoog of er afwijkingen zijn.
Synoniem van: Pathologie-onderzoek, PA, Pathologische anatomie
Palliatief
Palliatief betekent letterlijk verzachtend. Dan kan iemand niet meer beter worden. Met een palliatieve behandeling wil de arts de klachten verminderen en de ziekte remmen.
Palliatieve zorg
Zorg voor mensen die niet meer beter kunnen worden.
Palmoplantaire erythrodysesthesie
Ontsteking van voetzolen en/of handpalmen na chemotherapie. De handen en voeten zijn dik en pijnlijk en soms zitten er blaren op.
Synoniem van: Hand-voetsyndroom
Palpabel
Als iets met de hand te voelen is, door de huid heen. Bijvoorbeeld een bultje of een tumor.
Para-iliacaal
Naast de grote bloedvaten in de benen.
Parasternaal
Naast het borstbeen.
Parenchym
De actieve cellen in een orgaan. Deze cellen zorgen dat het orgaan zijn werk kan doen.
Parenterale voeding
Kunstvoeding via een infuus in een bloedvat. De voeding komt direct in het bloed.
Synoniem van: Infuusvoeding
Paro-aortaal
Naast de lichaamsslagader (aorta).
Partieel
Voor een deel. Bijvoorbeeld een deel van een orgaan of een tumor.
Synoniem van: Gedeeltelijk
Partiële respons
Na de behandeling is de ziekte voor een deel weg, maar niet helemaal.
Pathologie-onderzoek
Onderzoek van weefsel en cellen, meestal onder de microscoop. Met het onderzoek kijkt de patholoog of er afwijkingen zijn.
Synoniem van: PA, PA-onderzoek, Pathologische anatomie
Pathologisch bewezen
De patholoog onderzoekt het weggehaalde weefsel. Dan blijkt dat het inderdaad om een bepaalde ziekte gaat. Bij kanker: als uit weefselonderzoek blijkt dat het kanker is.
Synoniem van: PA-bewezen
Pathologische aankleuring
Op een scan van de tumor ziet de arts een afwijking die er anders uitziet dan de rest van het weefsel.
Pathologische anatomie
Onderzoek van weefsel en cellen, meestal onder de microscoop. Met het onderzoek kijkt de patholoog of er afwijkingen zijn.
Synoniem van: Pathologie-onderzoek, PA, PA-onderzoek
Pathologische respons
Hoe goed de kankercellen reageren op de behandeling vóór de operatie. De patholoog onderzoekt hiervoor het weefsel dat de arts tijdens de operatie verwijdert. Respons betekent reactie.
Synoniem van: EUSOMA, Mate van respons, PINDER, RCB
Patholoog
Een arts die weefsel en cellen onderzoekt, meestal onder de microscoop. Zo kan de arts bepalen om welke ziekte het gaat.
Synoniem van: Klinisch patholoog, Patholoog-anatoom
Patholoog-anatoom
Een arts die weefsel en cellen onderzoekt, meestal onder de microscoop. Zo kan de arts bepalen om welke ziekte het gaat.
Synoniem van: Patholoog, Klinisch patholoog
Pectoralis major
De grote spier achter de borsten.
Pelvic lymphe node dissection
De arts verwijdert de lymfeklieren uit het kleine bekken. Het kleine bekken is de ruimte tussen de heupen, het schaambeen en het stuitje.
Synoniem van: PLND
Penetrantie
Kans dat iemand met een erfelijke aanleg de ziekte echt krijgt. Bij een erfelijke aanleg met een penetrantie van 50% krijgt de helft van de mensen de ziekte.
Percutaan
Door de huid heen.
Percutaneous tibial nerve stimulation
Behandeling bij sommige plasproblemen. De arts geeft elektrische prikkels aan een zenuw in het onderbeen. Dit heeft invloed op de blaas.
Synoniem van: PTNS
Periclaviculaire lymfeklierregio
Lymfeklieren rondom het sleutelbeen.
Perimenopauzaal
Overgangsjaren. De jaren waarin de vrouw in de overgang is en de menstruatie stopt.
Perimenopauzaal bij diagnose
De vrouw is in de overgang op het moment van de diagnose.
Perineurale invasie
De tumor groeit rondom of langs de zenuw.
Peritoneale metastase
Uitzaaiing van kanker op het buikvlies.
Peritoneale omslagplooi
Een plooi van een vlies. Bijvoorbeeld van het buikvlies.
Synoniem van: Omslagplooi
PET-CT-scan
Een PET-scan en een CT-scan ineen. Vaak is het een onderzoek naar kanker of uitzaaiingen. Voor de scan wordt een radioactieve stof ingespoten. Waar het stofje op de scan te zien is, zit mogelijk kanker.
PGT
Behandeling die zorgt dat een ouder een erfelijke ziekte niet doorgeeft aan het kind.
Synoniem van: Preïmplantatie genetische test, Embryoselectie
Pijnstillers
Medicijn tegen de pijn.
Synoniem van: Analgeticum
Pijpzweer
Een nieuwe verbinding of gangetje in het lichaam, na een ontsteking.
Synoniem van: Fistel
PINDER
Hoe goed de kankercellen reageren op de behandeling vóór de operatie. De patholoog onderzoekt hiervoor het weefsel dat de arts tijdens de operatie verwijdert. Respons betekent reactie.
Synoniem van: Pathologische respons, EUSOMA, Mate van respons, RCB
Plaatselijk
Plaatselijk. Bijvoorbeeld op de plek van de tumor of van een orgaan.
Synoniem van: Lokaal
Plastisch chirurg
Arts die operaties doet om een deel van het lichaam te herstellen. Bijvoorbeeld als het lichaam beschadigd is door een ongeluk. Of de reconstructie van een borst na een operatie.
Plaveiselcelcarcinoom
Kanker die ontstaat in plaveiselcellen. Deze cellen zitten in de huid, in de longen, in het hoofd en de hals.
Synoniem van: Plaveiselcelkanker
Plaveiselcelkanker
Kanker die ontstaat in plaveiselcellen. Deze cellen zitten in de huid, in de longen, in het hoofd en de hals.
Synoniem van: Plaveiselcelcarcinoom
Pleura pulmonalis
Het vlies dat om de longen heen zit.
Synoniem van: Longvlies
Pleuravocht
Vocht in de ruimte tussen de beide longvliezen. Normaal zit hier geen vocht. Het kan ontstaan door kanker op het longvlies, maar ook door bijvoorbeeld een ontsteking.
Synoniem van: Vocht achter de longen
Plexus
Bol of kluwen van zenuwen, bloedvaten of lymfevaten.
PLND
De arts verwijdert de lymfeklieren uit het kleine bekken. Het kleine bekken is de ruimte tussen de heupen, het schaambeen en het stuitje.
Synoniem van: Pelvic lymphe node dissection
PMP
Vorm van kanker in de buik. In de buik en op het buikvlies zitten slijm en kankercellen die slijm maken. Meestal ontstaat deze kanker vanuit een gezwel in de blinde darm.
Synoniem van: Pseudomyxoma peritonei
Pneumonie
Ontsteking van of in de longen.
Synoniem van: Longontsteking
Pneumothorax
De long is ingeklapt en er kan geen lucht meer in. Dan is ademen moeilijk en pijnlijk.
Synoniem van: Klaplong
Poliep
Een bobbeltje op het slijmvlies. Het is geen kanker, maar kan het soms wel worden.
Poliepectomie
Een ingreep waarbij de arts een poliep verwijdert. Bijvoorbeeld een operatie.
Synoniem van: Poliepverwijdering
Poliepverwijdering
Een ingreep waarbij de arts een poliep verwijdert. Bijvoorbeeld een operatie.
Synoniem van: Poliepectomie
Polygenic risk score
Getal dat iets zegt over de kans om een ziekte te krijgen door een erfelijke aanleg. Het gaat om ziektes die met meerdere genen te maken hebben, zoals diabetes of bepaalde vormen van borstkanker.
Synoniem van: PRS
Polymorfisme
Een verandering in het DNA: het erfelijk materiaal. De verandering is ongevaarlijk en veroorzaakt geen ziekte.
Synoniem van: Neutrale variatie, Onschuldige variant
Poortwachterklier
Het bot onderaan de wervelkolom: het heiligbeen. Het is een vergroeiing van een aantal wervels, die samen een bot vormen.
Synoniem van: Schildwachtklier, Sentinel node
Post-operatief
Na de operatie.
Posterieur
Aan de achterkant, achteraan. Bijvoorbeeld over de plek waar de tumor zit.
Posterieure geluidstransmissie
Kenmerken van de geluidsgolven bij een echografie. Met deze kenmerken ziet de radioloog of de afwijking goedaardig of kwaadaardig is. Een kwaadaardige afwijking is kanker.
Postmenopauzaal
De periode na de overgang. De postmenopauze begint een jaar na de laatste menstruatie.
Postmenopauzaal bij diagnose
De vrouw is al in de overgang geweest als ze de diagnose krijgt.
Pre-operatief
Voor de operatie.
Prednison
Medicijn dat ontstekingen en allergische reacties remt. Zoals corticosteroïden.
Predominante differentiatiegraad
Predominante differentiatiegraad
Premature menopauze
Als een vrouw voor haar 40e in de overgang komt.
Synoniem van: Vervroegde overgang
Premenopauzaal
De jaren voordat de vrouw in de overgang is.
Premenopauzaal bij diagnose
De vrouw is nog niet in de overgang als ze de diagnose krijgt.
Prenataal onderzoek
Onderzoek tijdens de zwangerschap. Om te kijken of het ongeboren kind een erfelijke aanleg heeft.
Synoniem van: Prenatale diagnostiek
Prenatale diagnostiek
Onderzoek tijdens de zwangerschap. Om te kijken of het ongeboren kind een erfelijke aanleg heeft.
Synoniem van: Prenataal onderzoek
Presacraal
Vóór het heiligbeen (sacrum). Het heiligbeen is een bot onderaan de wervelkolom.
Preventieve behandeling
Een behandeling om een ziekte te voorkomen. Bijvoorbeeld een vaccinatie.
Synoniem van: Profylactische behandeling
Preïmplantatie genetische test
Behandeling die zorgt dat een ouder een erfelijke ziekte niet doorgeeft aan het kind.
Synoniem van: PGT, Embryoselectie
Proctitis
Ontsteking van de endeldarm, het laatste stukje van de dikke darm.
Synoniem van: Endeldarmontsteking
Proefexcisie
Onderzoek waarbij de arts een klein stukje weefsel weghaalt. Dat stukje weefsel gaat naar het laboratorium voor onderzoek.
Synoniem van: Biopsie
Profylactische behandeling
Een behandeling om een ziekte te voorkomen. Bijvoorbeeld een vaccinatie.
Synoniem van: Preventieve behandeling
Progressie van ziekte
Als de ziekte erger wordt. Bijvoorbeeld als een tumor groeit of er nieuwe uitzaaiingen ontstaan.
Proliferatie
Een getal of percentage dat iets zegt over hoe snel de (kanker)cellen delen. Proliferatie betekent groei. Hoe hoger het getal, hoe sneller de kanker groeit.
Synoniem van: Celproliferatie, KI67, MIB1, Proliferatiemarker
Proliferatiemarker
Een getal of percentage dat iets zegt over hoe snel de (kanker)cellen delen. Proliferatie betekent groei. Hoe hoger het getal, hoe sneller de kanker groeit.
Synoniem van: Proliferatie, Celproliferatie, KI67, MIB1
Protonenbestraling
Behandeling van kanker door bestraling met protonen. Met protonentherapie kan de arts de tumor heel gericht bestralen. Daardoor is de kans op bijwerkingen kleiner.
Synoniem van: Protonentherapie
Protonentherapie
Behandeling van kanker door bestraling met protonen. Met protonentherapie kan de arts de tumor heel gericht bestralen. Daardoor is de kans op bijwerkingen kleiner.
Synoniem van: Protonenbestraling
Proximaal
Dichter bij het midden van het lichaam. Bijvoorbeeld: ‘De schouder ligt proximaal van de hand’ betekent: de schouder ligt dichter bij het midden van het lichaam dan de hand.
PRS
Getal dat iets zegt over de kans om een ziekte te krijgen door een erfelijke aanleg. Het gaat om ziektes die met meerdere genen te maken hebben, zoals diabetes of bepaalde vormen van borstkanker.
Synoniem van: Polygenic risk score
Pruritus
Jeuk, kriebel.
Pseudomyxoma peritonei
Vorm van kanker in de buik. In de buik en op het buikvlies zitten slijm en kankercellen die slijm maken. Meestal ontstaat deze kanker vanuit een gezwel in de blinde darm.
Synoniem van: PMP
PTNM
TNM zegt iets over het stadium en de ernst van de kanker. T gaat over de grootte van de tumor, N gaat over uitzaaiingen in de lymfeklieren, M gaat over uitzaaiingen op een andere plek in het lichaam. De ‘p’ betekent dat de patholoog de TNM-score geeft na onderzoek van het weefsel.
PTNS
Behandeling bij sommige plasproblemen. De arts geeft elektrische prikkels aan een zenuw in het onderbeen. Dit heeft invloed op de blaas.
Synoniem van: Percutaneous tibial nerve stimulation
Pulmonale noduli
Knobbeltjes in de longen. Soms is het kanker, maar het kan ook goedaardig zijn.
Synoniem van: Longknobbeltje
Punctie
Ingreep waarbij de arts cellen of vocht opzuigt met een holle naald.
Puntje
Top of punt van een weefsel of orgaan.
Synoniem van: Apicaal
Purgeermiddel
Een medicijn waardoor de ontlasting zachter wordt. Bijvoorbeeld bij verstopping. Zo kan iemand makkelijker poepen.
Synoniem van: Laxantia, Laxeermiddel
R0-resectie
R0 zegt iets over hoe goed de arts de tumor heeft kunnen verwijderen. Bij R0 zitten er geen kankercellen in de randen van het verwijderde weefsel.
Synoniem van: Radicale resectie, Snijvlak vrij
R1-resectie
R1 zegt iets over hoe goed de arts de tumor heeft kunnen verwijderen. Bij R1 zitten er kankercellen in de randen van het verwijderde weefsel. Dat is alleen te zien onder een microscoop. Dan zijn niet alle kankercellen uit het lichaam verwijderd.
R2-resectie
R2 zegt iets over hoe goed de arts de tumor heeft kunnen verwijderen. Bij R2 ziet de arts met het blote oog kankercellen in de randen van het verwijderde weefsel. Dan is de tumor niet helemaal verwijderd.
Synoniem van: Irradicale resectie, Snijvlak niet vrij
Radiatie-geïnduceerd
Een bijwerking of klacht door de bestraling.
Radiatie-oesofagitis
Ontsteking van het slijmvlies door bestraling.
Radiatiemucositis
Ontsteking van het slijmvlies door bestraling.
Radiatiepneumonie
Longontsteking door bestraling.
Radiatieschade
Schade aan het lichaam door de bestraling.
Synoniem van: Bestralingsschade
Radicale resectie
R0 zegt iets over hoe goed de arts de tumor heeft kunnen verwijderen. Bij R0 zitten er geen kankercellen in de randen van het verwijderde weefsel.
Synoniem van: R0-resectie, Snijvlak vrij
Radiofrequente ablatie
Behandeling waarbij de arts hitte gebruikt om de kankercellen te doden. Ablatie betekent dat de arts het weefsel verwijdert.
Synoniem van: RFA
Radioloog
Een arts die gespecialiseerd is in het beoordelen van onderzoek met beelden. Zoals een röntgenfoto, een scan of een echo. Ook kan de radioloog tijdens een van deze onderzoeken weefsel uit het lichaam halen bijvoorbeeld met een punctie.
Radiotherapeut
Een arts die bestraling geeft.
Synoniem van: Bestralingsarts, Radiotherapeut-oncoloog
Radiotherapeut-oncoloog
Een arts die bestraling geeft.
Synoniem van: Radiotherapeut, Bestralingsarts
Radiotherapie
De behandeling van kanker met straling. Het doel is om de kankercellen doden. Bestraling is plaatselijk. Alleen de plek waar de tumor zit, wordt bestraald.
Synoniem van: Bestraling, RT, RTx
RAS-mutatie
Een afwijking in het RAS-gen. Door deze afwijking is de kans op kanker groter.
Rash
Rode uitslag op de huid. Rode vlekken of bultjes die kunnen jeuken.
Synoniem van: Exantheem
RCB
Hoe goed de kankercellen reageren op de behandeling vóór de operatie. De patholoog onderzoekt hiervoor het weefsel dat de arts tijdens de operatie verwijdert. Respons betekent reactie.
Synoniem van: Pathologische respons, EUSOMA, Mate van respons, PINDER
Reactie
Het effect van een behandeling op de ziekte. Het geeft aan of de behandeling werkt.
Synoniem van: Respons
Reactief
Reactie van weefsel. Bijvoorbeeld: de huid wordt rood na een muggensteek.
Rectaal onderzoek
Onderzoek via de anus (poepgat). De arts brengt een vinger naar binnen. Zo voelt de arts of er een afwijking zit, bijvoorbeeld in de endeldarm. Ook is de prostaat te voelen met dit onderzoek.
Synoniem van: Rectaal toucher
Rectaal toucher
Onderzoek via de anus (poepgat). De arts brengt een vinger naar binnen. Zo voelt de arts of er een afwijking zit, bijvoorbeeld in de endeldarm. Ook is de prostaat te voelen met dit onderzoek.
Synoniem van: Rectaal onderzoek
Regressie
Bij regressie wordt de ziekte minder. Bijvoorbeeld: de tumor wordt kleiner of de klachten verdwijnen.
Regressiegraad
Bij regressie wordt de ziekte minder. Als veel van de kankercellen doodgaan door de behandeling, is de regressiegraad hoog.
Synoniem van: TRG, Tumor regression grade
Remissie
De ziekte is voorbij of de patiënt heeft er tijdelijk minder last van.
Representatief
De arts haalt een stukje van de tumor weg voor onderzoek. Als de rest van de tumor op dit stukje lijkt, is het stukje representatief.
Resectie
De arts verwijdert weefsel met een operatie.
Synoniem van: Operatieve verwijdering, Excisie
Resectiemarge
De afstand tussen de tumor en de rand van het verwijderde weefsel. Resectiemarge zegt iets over hoe goed de arts de tumor heeft kunnen verwijderen. De arts wil altijd een grote resectiemarge.
Synoniem van: Chirurgische marge, Tumorvrije marge
Resectievlak
De buitenrand van het weefsel dat de arts verwijdert.
Synoniem van: Snijvlak, Snijrand
Respons
Het effect van een behandeling op de ziekte. Het geeft aan of de behandeling werkt.
Synoniem van: Reactie
Responsbeoordeling
De arts bekijkt of de behandeling werkt.
Synoniem van: Responsevaluatie
Responsevaluatie
De arts bekijkt of de behandeling werkt.
Synoniem van: Responsbeoordeling
Revisie
Opnieuw kijken naar de resultaten van een onderzoek.
RFA
Behandeling waarbij de arts hitte gebruikt om de kankercellen te doden. Ablatie betekent dat de arts het weefsel verwijdert.
Synoniem van: Radiofrequente ablatie
Rhinitis
Ontsteking van het slijmvlies van de neus.
Risico-organen
Bij bestraling krijgen organen die in de buurt van de tumor liggen ook straling. Door de bestraling kan schade ontstaan. Daarom heten het de risico-organen.
Rode plekken
De huid wordt rood. Dit duurt meestal maar kort.
Synoniem van: Erytheem
Roesje
Een slaapmiddel of pijnstilling om te ontspannen. Zo heeft de patiënt minder last van een onderzoek of behandeling.
Synoniem van: Sedatie
RT
De behandeling van kanker met straling. Het doel is om de kankercellen doden. Bestraling is plaatselijk. Alleen de plek waar de tumor zit, wordt bestraald.
Synoniem van: Bestraling, Radiotherapie, RTx
RTx
De behandeling van kanker met straling. Het doel is om de kankercellen doden. Bestraling is plaatselijk. Alleen de plek waar de tumor zit, wordt bestraald.
Synoniem van: Bestraling, Radiotherapie, RT
Ruggenprik
Pijnstilling via een prik of infuus in de rug. Zo verdooft de arts een deel van het lichaam.
Synoniem van: Epidurale pijnbestrijding
Sacrum
Het bot onderaan de wervelkolom: het heiligbeen. Het is een vergroeiing van een aantal wervels, die samen een bot vormen.
Synoniem van: Heiligbeen
Samen beslissen
De patiënt beslist samen met de zorgverlener welke behandeling het beste past.
Synoniem van: Shared Decision Making, Gezamenlijke besluitvorming, SDM
Schildwachtklier
Het bot onderaan de wervelkolom: het heiligbeen. Het is een vergroeiing van een aantal wervels, die samen een bot vormen.
Synoniem van: Poortwachterklier, Sentinel node
Schildwachtklierprocedure
Operatie waarbij de arts de schildwachtklier verwijdert, om te onderzoeken of er uitzaaiingen zijn. Zo ontdekt de arts uitzaaiingen zo vroeg mogelijk.
Synoniem van: Sentinel node biopsy, SNB
Sclerotische uitzaaiing
Een uitzaaiing in de botten waarbij er veel meer bot ontstaat. Dan wordt het bot hard en dik.
Synoniem van: Osteoblastische uitzaaiing
SDM
De patiënt beslist samen met de zorgverlener welke behandeling het beste past.
Synoniem van: Shared Decision Making, Samen beslissen, Gezamenlijke besluitvorming
Second opinion
Een tweede mening over de diagnose of behandeling. Het is de mening of het advies van een andere arts, in een ander ziekenhuis.
Synoniem van: Tweede mening
Sedatie
Een slaapmiddel of pijnstilling om te ontspannen. Zo heeft de patiënt minder last van een onderzoek of behandeling.
Synoniem van: Roesje
Sentinel node
Het bot onderaan de wervelkolom: het heiligbeen. Het is een vergroeiing van een aantal wervels, die samen een bot vormen.
Synoniem van: Schildwachtklier, Poortwachterklier
Sentinel node biopsy
Operatie waarbij de arts de schildwachtklier verwijdert, om te onderzoeken of er uitzaaiingen zijn. Zo ontdekt de arts uitzaaiingen zo vroeg mogelijk.
Synoniem van: Schildwachtklierprocedure, SNB
Sequentiële chemoradiatie
Een behandeling van kanker waarbij iemand eerst chemotherapie krijgt en dan bestraling. Of andersom: eerst bestraling en dan chemotherapie. Sequentieel betekent eerst het ene, dan het andere.
Seroom
Zwelling met veel vocht na een operatie. Soms is het nodig om het vocht weg te halen met een punctie.
Synoniem van: Wondvochtophoping
Shared Decision Making
De patiënt beslist samen met de zorgverlener welke behandeling het beste past.
Synoniem van: Samen beslissen, Gezamenlijke besluitvorming, SDM
Skeletscintigrafie
Onderzoek met een radioactieve stof waarbij de arts alle botten kan zien. Met het onderzoek kan de arts bijvoorbeeld uitzaaiingen opsporen.
Synoniem van: Botscan
Slagader
Bloedvat dat bloed vanaf het hart naar de rest van het lichaam brengt.
Synoniem van: Arterie, Arteria
Slecht gedifferentieerd
De graad geeft aan hoe sterk de kankercellen verschillen van gezonde cellen. Bij graad 3 groeien de kankercellen snel. Ze lijken helemaal niet meer op gezonde cellen.
Synoniem van: Graad 3, Hooggradig, Weinig gedifferentieerd
Slijm
Slijm aan de binnenkant van sommige organen en holtes. Als een beschermende laag. Mucus wordt gemaakt in de slijmvliezen.
Synoniem van: Mucus
Slijmvliezen
Een dunne laag cellen die slijm aanmaken.
Synoniem van: Mucosa
Slikproblemen
Het eten en/of drinken kan niet goed worden doorgeslikt.
Synoniem van: Dysfagie, Slikstoornis
Slikstoornis
Het eten en/of drinken kan niet goed worden doorgeslikt.
Synoniem van: Dysfagie, Slikproblemen
SNB
Operatie waarbij de arts de schildwachtklier verwijdert, om te onderzoeken of er uitzaaiingen zijn. Zo ontdekt de arts uitzaaiingen zo vroeg mogelijk.
Synoniem van: Schildwachtklierprocedure, Sentinel node biopsy
Snijrand
De buitenrand van het weefsel dat de arts verwijdert.
Synoniem van: Resectievlak, Snijvlak
Snijvlak
De buitenrand van het weefsel dat de arts verwijdert.
Synoniem van: Resectievlak, Snijrand
Snijvlak niet vrij
R2 zegt iets over hoe goed de arts de tumor heeft kunnen verwijderen. Bij R2 ziet de arts met het blote oog kankercellen in de randen van het verwijderde weefsel. Dan is de tumor niet helemaal verwijderd.
Synoniem van: R2-resectie, Irradicale resectie
Snijvlak vrij
R0 zegt iets over hoe goed de arts de tumor heeft kunnen verwijderen. Bij R0 zitten er geen kankercellen in de randen van het verwijderde weefsel.
Synoniem van: R0-resectie, Radicale resectie
Sondevoeding
Kunstvoeding die via een slangetje in de maag komt. Zo krijgt iemand die onvoldoende of niet gevarieerd genoeg eet toch genoeg voedingsstoffen binnen.
Synoniem van: Enterale voeding
Spierpijn
Pijn aan de spieren.
Spijsverteringskanaal
De weg van het eten in het lichaam, van de mond tot het poepgat. En alle organen onderweg die ervoor zorgen dat het eten wordt verteerd.
Spontane genmutatie
Bij een mutatie zit er een fout in het DNA, het erfelijk materiaal. Maar soms ontstaat zo’n fout spontaan bij het ongeboren kind. Dan is de erfelijke aanleg nieuw en krijgt iemand het dus niet van de ouders.
Synoniem van: De novo mutatie
Staartbeen
Het staartbeen of stuitje. Het is het laatste botje van de wervelkolom.
Synoniem van: Os coccygis, Stuitje
Stadiëringsonderzoek
Onderzoek om te zien in welk stadium de kanker is. Het stadium zegt iets over hoe groot de tumor is en of er uitzaaiingen zijn.
Synoniem van: Tumorclassificatie
Status na
Beschrijving van wat er in het verleden is gebeurd met de gezondheid. Bijvoorbeeld ‘status na longontsteking’ betekent dat iemand in het verleden een longontsteking heeft gehad.
Stenose
Als een opening smaller is geworden en er minder ruimte is.
Synoniem van: Strictuur, Vernauwing
Stent
Een hol buisje dat kan helpen bij een verstopping. Het buisje zorgt ervoor dat er een opening blijft.
Synoniem van: Endoprothese
Stereotactische bestraling
Een precieze manier van bestralen. Het is een hoge dosis bestraling precies op de plek van de kanker of uitzaaiing.
Stoelgang
Poepen.
Synoniem van: Defecatie
Stoma
Een kunstmatige uitgang van urine (plas) of ontlasting (poep). Bijvoorbeeld als iemand niet meer kan plassen of poepen op de gewone manier.
Stomatitis
Ontsteking van het slijmvlies in de mond.
Synoniem van: Mondslijmvliesontsteking
Strictuur
Als een opening smaller is geworden en er minder ruimte is.
Synoniem van: Stenose, Vernauwing
Stroma
Bindweefsel dat zorgt voor stevigheid van een orgaan.
Stuitje
Het staartbeen of stuitje. Het is het laatste botje van de wervelkolom.
Synoniem van: Os coccygis, Staartbeen
Subpectoraal
Onder de grote borstspier.
Supportive care
Zorg voor mensen die niet meer beter kunnen worden. Het gaat om een behandeling die de klachten vermindert. En de gevolgen van de ziekte verzacht. De ziekte zelf wordt hierdoor niet geremd.
Synoniem van: Best supportive care, BSC
Supraclaviculair
Boven het sleutelbeen.
Suprapubische katheter
Een slangetje dat via de onderbuik in de blaas komt. Door het slangetje stroomt de urine (plas) vanuit de blaas in een opvangzak buiten het lichaam.
Suspect
Iets ziet er anders uit dan normaal. De arts kan denken dat het kanker is, maar het kan ook iets anders zijn.
SUVmax
Een maat voor de hoeveelheid radioactiviteit op een PET-scan.
Synchrone metastasen
Uitzaaiingen van kanker die er al zijn als de patiënt de diagnose krijgt.
Systeemtherapie
Een behandeling die door het hele lichaam gaat. Zoals chemotherapie, doelgerichte therapie of immunotherapie bij kanker.
Synoniem van: Systemische therapie
Systemische therapie
Een behandeling die door het hele lichaam gaat. Zoals chemotherapie, doelgerichte therapie of immunotherapie bij kanker.
Synoniem van: Systeemtherapie
Systolische bloeddruk
De bovendruk van de bloeddruk. Dit is het hoogste van de getallen bij een bloeddrukmeting.
Synoniem van: Bovendruk
Targeted therapy
Een behandeling tegen kanker. De medicijnen remmen de signalen die de cellen nodig hebben om te kunnen groeien. Dan stopt de groei van de tumor.
Synoniem van: Doelgerichte therapie
Testosteron
Mannelijk geslachtshormoon.
Thoraxfoto
Een röntgenfoto van de longen.
Synoniem van: Longfoto
Thoraxwand
Wand van de borstkas. De wand bestaat uit de ribben, spieren, het borstbeen en de wervels.
TNM
TNM zegt iets over het stadium en de ernst van de kanker. T gaat over de grootte van de tumor, N gaat over uitzaaiingen in de lymfeklieren, M gaat over uitzaaiingen op een andere plek in het lichaam.
Synoniem van: Tumorclassificatie
Totale remissie
De ziekte is helemaal voorbij. Er zijn dan bijvoorbeeld geen kankercellen meer te vinden, bijvoorbeeld op een scan.
Synoniem van: Complete remissie, No evidence of disease, Volledige tumorregressie
Toxiciteit
Schadelijke of giftige bijwerking van een medicijn of behandeling.
Tracer
Radioactieve vloeistof die kankercellen zichtbaar maakt. Bijvoorbeeld bij een PET-CT-scan.
TRG
Bij regressie wordt de ziekte minder. Als veel van de kankercellen doodgaan door de behandeling, is de regressiegraad hoog.
Synoniem van: Regressiegraad, Tumor regression grade
Trombo-embolische complicaties
Een bloedprop blokkeert een bloedvat. Daardoor ontstaan problemen.
Trombocytopenie
Te weinig bloedplaatjes. Dan ontstaan er soms spontane bloedingen of blauwe plekken.
Synoniem van: Trombopenie
Trombopenie
Te weinig bloedplaatjes. Dan ontstaan er soms spontane bloedingen of blauwe plekken.
Synoniem van: Trombocytopenie
Trombose
Er zit een bloedprop in een bloedvat. Dan kan het bloed niet meer doorstromen.
Synoniem van: Vaatafsluiting
Tromboseprofylaxe
Medicijn om te voorkomen dat er bloedstolsels ontstaan. Een bloedstolsel kan een bloedvat verstoppen. Dan heeft iemand trombose.
Tumor
Een zwelling. Zo'n zwelling kan van alles zijn, goedaardig of kwaadaardig. Een kwaadaardige tumor is kanker.
Synoniem van: Gezwel, Knobbeltje, Neoplasie
Tumorbed
De plek waar de tumor zat, voor de operatie.
Tumorclassificatie
Onderzoek om te zien in welk stadium de kanker is. Het stadium zegt iets over hoe groot de tumor is en of er uitzaaiingen zijn.
Synoniem van: Stadiëringsonderzoek
Tumor deposits
Losse hoopjes tumorcellen.
Tumor flare
De ziekte wordt tijdelijk erger.
Tumorgraad
Kankercellen en gezonde cellen kunnen op elkaar lijken, of juist niet. Als de kankercellen helemaal niet meer op gezonde cellen lijken, is de differentiatiegraad hoog. Dan groeit de tumor sneller en is er meer kans op uitzaaiingen.
Synoniem van: Differentiatiegraad, Gradering, Histologische differentiatiegraad
Tumorload
Maat voor het aantal uitzaaiingen. Bij een lage tumorload zijn er weinig, kleine uitzaaiingen. Bij een hoge tumorload zijn er veel en grote uitzaaiingen.
Tumormarker
Soms kan de arts het bloed onderzoeken om te zien of er kanker is. Dat komt omdat sommige tumoren een stofje aanmaken, dat in het bloed komt. Die stof heet een tumormarker of tumormerkstof.
Tumor regression grade
Bij regressie wordt de ziekte minder. Als veel van de kankercellen doodgaan door de behandeling, is de regressiegraad hoog.
Synoniem van: Regressiegraad, TRG
Tumorvrije marge
De afstand tussen de tumor en de rand van het verwijderde weefsel. Resectiemarge zegt iets over hoe goed de arts de tumor heeft kunnen verwijderen. De arts wil altijd een grote resectiemarge.
Synoniem van: Resectiemarge, Chirurgische marge
Tweede mening
Een tweede mening over de diagnose of behandeling. Het is de mening of het advies van een andere arts, in een ander ziekenhuis.
Synoniem van: Second opinion
Uitdroging
Te weinig vocht in het lichaam.
Synoniem van: Dehydratie
Uitgezaaid
Als er kankercellen zitten op een andere plek in het lichaam. Niet waar de kanker begon.
Synoniem van: Gemetastaseerd, Metastase
Uitzaaiing
Er zitten kankercellen op een andere plek in het lichaam. Niet waar de kanker begon.
Synoniem van: Metastase, Uitgezaaid
Uitzaaiingen op afstand
Een uitzaaiing van de tumor. De uitzaaiing zit niet in de buurt van de tumor maar op een andere plek in het lichaam.
Synoniem van: Afstandsmetastasen
Ulceratie
Er zitten een of meer zweren, bijvoorbeeld op de huid, in de maag of in de darm.
Ultravist
Contrastmiddel bij röntgenonderzoek. Daarmee zijn bepaalde delen van het lichaam beter zichtbaar.
Unifocaal
Iets zit op 1 plek. Bijvoorbeeld: de kanker zit op 1 plek.
Urinekatheter
Een slangetje dat via de plasbuis in de blaas komt. Door het slangetje stroomt de urine (plas) vanuit de blaas in een opvangzak.
Synoniem van: Blaaskatheter
Urineren
Plassen.
Synoniem van: Mictie
Urineweginfectie
Een infectie van de urinewegen. Bijvoorbeeld van de blaas, de plasbuis of het nierbekken.
Synoniem van: UWI
Uterusextirpatie
Een operatie waarbij de arts de baarmoeder weghaalt.
Synoniem van: Baarmoederverwijdering, Hysterectomie
UWI
Een infectie van de urinewegen. Bijvoorbeeld van de blaas, de plasbuis of het nierbekken.
Synoniem van: Urineweginfectie
Vaatafsluiting
Er zit een bloedprop in een bloedvat. Dan kan het bloed niet meer doorstromen.
Synoniem van: Trombose
Vaatocclusie
Een bloedvat is afgesloten. Het bloed kan dan niet meer goed doorstromen.
Vaattekening
Vlak onder de huid zitten bloedvaatjes die wijder zijn geworden.
Variant van onzekere klinische betekenis
Een afwijking in een gen. Het is niet duidelijk wat de gevolgen van de afwijking zijn.
Vascularisatie
Als er bloedvaten ontstaan op een plek in het lichaam. Zo krijgt die plek bloed. Bijvoorbeeld een tumor.
Synoniem van: Doorbloeding
Vena
Een bloedvat dat het bloed naar het hart vervoert.
Synoniem van: Ader, Vene
Vene
Een bloedvat dat het bloed naar het hart vervoert.
Synoniem van: Vena, Ader
Vergrote lymfeklier
De lymfeklieren zijn opgezet en groter dan normaal.
Synoniem van: Lymfadenopathie
Verhoogde bloedingsneiging
Spontane bloedingen omdat er te weinig bloedplaatjes zijn.
Synoniem van: Hemorragische diathese
Verhoogde spierspanning
De spanning in de spieren is (te) hoog.
Synoniem van: Hypertonie
Vernauwing
Als een opening smaller is geworden en er minder ruimte is.
Synoniem van: Stenose, Strictuur
Verpleegkundige
Iemand die voor zieke mensen zorgt.
Synoniem van: VPK
Verpleegkundig specialist
Een verpleegkundige met extra kennis en taken. Hij of zij is gespecialiseerd in een bepaalde ziekte en neemt sommige taken over van de arts.
Verstopping
Verstopping van de darmen die lang duurt. De ontlasting is vaak hard en poepen is moeilijk.
Synoniem van: Constipatie, Obstipatie
Vertraagde maaglediging
De maag leegt langzamer dan normaal. Dat komt omdat de spieren in de maagwand niet goed werken.
Synoniem van: Gastroparese
Vervroegde overgang
Als een vrouw voor haar 40e in de overgang komt.
Synoniem van: Premature menopauze
Vetnecrose
Een bultje dat ontstaat als vetweefsel afsterft. Bijvoorbeeld na een operatie. Het kan geen kwaad en doet meestal geen pijn.
Synoniem van: Liponecrose
Vocht achter de longen
Vocht in de ruimte tussen de beide longvliezen. Normaal zit hier geen vocht. Het kan ontstaan door kanker op het longvlies, maar ook door bijvoorbeeld een ontsteking.
Synoniem van: Pleuravocht
Vochtretentie
Het lichaam houdt te veel vocht vast.
Volledige tumorregressie
De ziekte is na de behandeling niet meer te zien, bijvoobeeld op een scan.
Synoniem van: Complete respons, Complete remissie, No evidence of disease
Voorgeschiedenis
De geschiedenis van de patiënt. Vooral welke ziektes iemand heeft gehad.
VPK
Iemand die voor zieke mensen zorgt.
Synoniem van: Verpleegkundige
Vriescoupe
Plakje bevroren weefsel voor onderzoek onder de microscoop. De arts bevriest het weefsel om het direct te kunnen bekijken onder de microscoop.
Waakzaam wachten
De arts behandelt niet, maar houdt de patiënt wel goed in de gaten. Door regelmatige controles kan de arts zien hoe de ziekte verloopt. Als de ziekte terugkomt, volgt een behandeling.
Synoniem van: Afwachtend beleid, Expectatief beleid, Wait and see, Watchful waiting
Wait and see
De arts behandelt niet, maar houdt de patiënt wel goed in de gaten. Door regelmatige controles kan de arts zien hoe de ziekte verloopt. Als de ziekte terugkomt, volgt een behandeling.
Synoniem van: Afwachtend beleid, Expectatief beleid, Waakzaam wachten, Watchful waiting
Watchful waiting
De arts behandelt niet, maar houdt de patiënt wel goed in de gaten. Door regelmatige controles kan de arts zien hoe de ziekte verloopt. Als de ziekte terugkomt, volgt een behandeling.
Synoniem van: Afwachtend beleid, Expectatief beleid, Waakzaam wachten, Wait and see
Waterbuik
Vocht in de buik, tussen de darmen in. Normaal zit hier geen vocht. Het kan ontstaan door kanker op het buikvlies.
Synoniem van: Ascites, Buikvocht
Weefselonderzoek
Onderzoek van weefsel onder de microscoop.
Synoniem van: Histologie, Histologisch onderzoek
Weinig gedifferentieerd
De graad geeft aan hoe sterk de kankercellen verschillen van gezonde cellen. Bij graad 3 groeien de kankercellen snel. Ze lijken helemaal niet meer op gezonde cellen.
Synoniem van: Graad 3, Hooggradig, Slecht gedifferentieerd
WES
Methode voor onderzoek naar erfelijkheid.
Synoniem van: Whole exome sequencing, Exoomsequencing
Wet geneeskundige behandelingsovereenkomst
Een wet waarin alle rechten en plichten van de patiënt staan.
Synoniem van: WGBO
WGBO
Een wet waarin alle rechten en plichten van de patiënt staan.
Synoniem van: Wet geneeskundige behandelingsovereenkomst
Whole exome sequencing
Methode voor onderzoek naar erfelijkheid.
Synoniem van: Exoomsequencing, WES
WHO performance status
Getal dat iets zegt over de conditie en hoe goed iemand voor zichzelf kan zorgen. De score loopt van 0 tot 4. Bij 0 is de conditie goed, bij 4 slecht.
Synoniem van: WHO PS
WHO PS
Getal dat iets zegt over de conditie en hoe goed iemand voor zichzelf kan zorgen. De score loopt van 0 tot 4. Bij 0 is de conditie goed, bij 4 slecht.
Synoniem van: WHO performance status
Wondvochtophoping
Zwelling met veel vocht na een operatie. Soms is het nodig om het vocht weg te halen met een punctie.
Synoniem van: Seroom
YcTNM
Een score die iets zegt over het stadium van de kanker ná een voorbehandeling (vaak chemotherapie), maar vóór de operatie.
YpTNM
Een score die iets zegt over het stadium van de kanker na een voorbehandeling en na een operatie. Meestal is het een voorbehandeling met chemotherapie.
Zaadbalverwijdering
Een operatie waarbij de arts 1 of beide zaadballen verwijdert. Daarna maakt het lichaam veel minder of geen testosteron meer aan.
Synoniem van: Orchidectomie
Zenuwschade
Schade aan de zenuwen in de handen of voeten. Het gevoel aan de uiteinden van de zenuwen verandert. Zo ontstaan pijn, doofheid en/of tintelingen.
Synoniem van: Neuropathie
Ziektegeschiedenis
De patiënt vertelt de arts over de geschiedenis van de ziekte. De arts stelt vragen om meer te weten te komen over de klachten.
Synoniem van: Anamnese
Ziekte van Crohn
Ontsteking van de darm. Meestal het laatste deel van de dunne darm of de dikke darm. De ziekte is chronisch. Vaak zijn er periodes met klachten en periodes zonder klachten.
Synoniem van: Morbus Crohn
Ziektevrije overleving
Schatting van het aantal jaren dat een patiënt zal leven zonder dat de ziekte terugkomt.
Zorgbemiddelaar
Vast aanspreekpunt voor de patiënt in het ziekenhuis.
Synoniem van: Casemanager, IZC'er, Zorgcoördinator
Zorgcoördinator
Vast aanspreekpunt voor de patiënt in het ziekenhuis.
Synoniem van: Casemanager, IZC'er, Zorgbemiddelaar
Zorgtraject
Alle stappen die een patiënt doorloopt bij een ziekte: onderzoeken, diagnose, behandeling en de nacontrole.
Zwakte
Een zwak gevoel in het hele lichaam. Meestal komt dit door een ernstige ziekte.
Synoniem van: Asthenie, Krachtsvermindering