Oorzaken van vermoeidheid na kanker

Soms is er een medische reden voor je vermoeidheid, zoals bloedarmoede. Maar vaak spelen andere dingen een rol, waaronder veranderingen in je immuunsysteem. Dit systeem reageert op ziekte, maar ook op stress.

Ook deze dingen kunnen meespelen bij vermoeidheid:

• Veel bezig zijn met je vermoeidheid en alles daaromheen 
• Je zorgen maken of gespannen zijn; bang zijn dat de kanker terugkomt
• Het gevoel hebben dat je weinig of geen controle hebt
• Te weinig begrip en steun van je omgeving krijgen
• Slecht slapen/gebrek aan regelmaat
• Te veel of juist te weinig doen 

Lees hoe deze factoren je vermoeidheid kunnen beïnvloeden:

Een ziekte zoals kanker kan ervoor zorgen dat je immuunsysteem gevoeliger wordt. Het reageert dan sneller en heftiger op virussen, maar bijvoorbeeld ook op stress. Bij een virus of stress stuurt het immuunsysteem zogenoemde ‘boodschapperstoffen’ naar je hersenen. Die geven je een grieperig gevoel: je voelt je slap, futloos en je hebt nergens zin in. 

Veel bezig zijn met je ziekte en alles daaromheen

Kanker en de behandeling ervan zijn heel ingrijpend. Tijdens de behandeling ben je druk met afspraken en probeer je alles zo goed mogelijk te doorstaan. Pas als alles achter de rug is, kom je toe aan verwerken. Dan dringt vaak pas tot je door wat er gebeurd is. En wat het betekent voor je leven en de toekomst.

Het kan zijn dat je nog lange tijd na de behandeling bezig bent met wat je overkomen is. Ook kan het zijn dat emoties in één keer opspelen. Misschien ben je verdrietig of boos over alles wat er met je is gebeurd. Of heb je jezelf helemaal geen tijd gegeven om je ziekte en alles daaromheen te verwerken. Hierdoor kun je erg moe zijn.

Je zorgen maken of gespannen zijn; bang zijn dat de kanker terugkomt

Je maakt je misschien zorgen over de toekomst, je relatie of je baan. Of je bent bang dat de kanker terugkomt. Je kunt dan gaan piekeren. Dat kost veel energie. Misschien doe je juist het omgekeerde en duw je nare gedachten weg. Ook dat kost energie. 

Vaak helpt het om je zorgen of angsten op te schrijven of met anderen te delen.

Lees ook: tips voor het omgaan met angst voor terugkeer van kanker.

Het gevoel weinig of geen controle te hebben

Je kunt het idee hebben dat je geen invloed hebt op de moeheid. Je krijgt er geen grip op; daardoor is het moeilijk ermee om te gaan. Misschien denk je dat de moeheid nooit meer zal overgaan. Door dit soort gedachten en het bijbehorende gevoel kun je extra moe worden.

Een psycholoog kan je anders leren kijken naar je vermoeidheid. Vaak helpt dat om beter met je vermoeidheid om te gaan. Lees verder onder hulp bij vermoeidheid.

Te weinig begrip en steun van je omgeving krijgen

Na de behandeling zijn familie en vrienden vaak blij voor je dat de behandeling achter de rug is. Zij beseffen soms onvoldoende dat het tijd en energie kost om te herstellen van kanker en om de ziekte verwerken. Je kunt je hierdoor onbegrepen en eenzaam voelen. 

Mogelijk verwacht de omgeving (bijvoorbeeld je werkgever) dat je weer net zo actief bent als voor je ziekte. Als dat niet lukt, kan dat spanning geven en de vermoeidheid erger maken.

Het kan helpen als je vertelt wat de vermoeidheid met je doet. Maak ook duidelijk dat je daardoor minder aankunt. Je omgeving kan daar dan rekening mee houden, bijvoorbeeld bij het maken van afspraken of het plannen van activiteiten. 

Slecht slapen/gebrek aan regelmaat

Piekeren, onrust, angst of verdriet kunnen ervoor zorgen dat je slechter slaapt. Net als lichamelijke klachten zoals pijn, misselijkheid of ‘s nachts veel moeten plassen. 

Ook je slaap-waakritme kan ontregeld zijn. Bijvoorbeeld doordat je overdag slaapt en niet op een vaste tijd naar bed gaat of opstaat. Jouw ‘biologische klok’, die bepaalt wanneer je slaperig bent of wakker wordt, raakt dan van slag. Je kunt dan moeite krijgen met inslapen of doorslapen.

Om een goed ritme te krijgen is het beter om overdag niet te slapen, maar zo nodig wel te rusten. Om 's avonds in slaap te vallen kan het helpen een ontspanningsoefening te doen, bijvoorbeeld de ontspanningsoefening in de video hieronder. 

Sommige mensen vragen na de behandeling ongemerkt te veel van hun lichaam. Ze willen hun oude leven zo snel mogelijk weer oppakken en beseffen niet dat het tijd kost om van kanker te herstellen. Daardoor doen ze meer dan hun lichaam aankan en gaan ze steeds over hun grenzen. Er kan dan een patroon van pieken en dalen ontstaan: veel doen en daarna een paar dagen heel erg moe zijn. 

Anderen doen juist te weinig in de hoop dat de vermoeidheid daardoor afneemt. Meestal werkt dit averechts: je conditie en energieniveau nemen zo steeds verder af. 

De kunst is te leren doseren en je bezigheden rustig op te bouwen. Dit kan in kleine stapjes en met veel afwisseling in lichamelijke, sociale en mentale bezigheden. Daarbij is het belangrijk om op tijd rust nemen, dus nog voordat je je zo ernstig vermoeid voelt. Zo ga  je langzamerhand, in kleine stapjes, weer een stijgende lijn zien.

Lees hoe je grenzen kunt stellen en balans kunt brengen in je activiteiten