Blaaskanker en immunotherapie

Immunotherapie stimuleert een reactie van lichaamseigen afweercellen tegen kankercellen. Deze behandeling versterkt of verandert uw afweersysteem, zodat het de kankercellen beter kan doden. De behandeling werkt niet direct in op celdeling van de tumor of schade aan tumorcellen, zoals bijvoorbeeld chemotherapie, maar is gericht op het eigen afweersysteem. Dit is uniek aan immunotherapie.

Immunotherapie met de checkpoint inhibitor pembrolizumab heeft sinds oktober 2017 een positief advies van de beroepsgoep ( CieBOM ) in Nederland en wordt daarmee aangeboden bij uitgezaaide blaaskanker als tweedelijnsbehandeling. Dit besluit werd genomen op basis van eerder onderzoek waarbij overlevingswinst werd aangetoond. In dat onderzoek was er overlevingswinst ten opzichte van een behandeling met chemotherapie en had 25% van de behandelde patiënten een lange respons (een jaar of langer). Immunotherapie wordt overigens niet in alle ziekenhuizen aangeboden, de behandeling vereist ervaring en zorgverzekeraars sluiten daarom niet met alle ziekenhuizen contracten en verlangen verwijzing naar centra waar deze expertise wel aanwezig is.

Een deel van de blaaskankerpatiënten heeft dus duidelijk baat bij immuuntherapie, maar anderen juist minder of niet. Met de RESPONDER-studie zoekt Stichting DUOS naar nieuwe biomarkers die kunnen voorspellen welke patiënten met uitgezaaide blaaskanker baat hebben bij de tweedelijnsbehandeling met pembrolizumab en welke patiënten niet. Als we dit vooraf kunnen identificeren, voorkomt dit dat een patiënt onterecht wordt blootgesteld aan een niet-effectieve behandeling. Met de inzichten uit deze studie streven we ernaar de behandeling van patiënten te verbeteren door het gebruik van gerichte combinatietherapieën.

Een al wat langer bestaande eenvoudige vorm van immuuntherapie wordt gebruikt bij de behandeling van niet-spierinvasief urotheelcelcarcinoom, in de vorm van blaasspoelingen met BCG. Maar ook immunotherapie met de immuun checkpointremmers lijkt beloftevol als behandeling voor blaaskanker. Bij urotheelcelcarcinoom komen relatief veel mutaties voor. Vandaar dat dit zich ook leent voor systemische immunotherapie. Patiënten die niet goed reageren op BCG-spoelingen kan men nu alleen nog een radicale cystectomie aanbieden. Immunotherapie met pembrolizumab kan daarmee een alternatieve mogelijkheid zijn om misschien de blaas te kunnen behouden. In deze KEYNOTE-057-studie wordt het effect van immunotherapie onderzocht bij patiënten met niet-spierinvasief urotheelcelcarcinoom die niet goed reageert on BCG. In de loop van 2018 volgt een studie waarbij BCG wordt vergeleken met BCG plus pembrolizumab.

Overige blaaskankerstudies met immunotherapie op dit moment zijn:

IMvigor130 (blaas, 1e lijn): Atezolizumab als monotherapie en in combinatie met platinum bevattende chemotherapie in patiënten met onbehandelde lokaal gevorderde of gemetastaseerd UrotheelcelCarcinoom (UC).

CA 209 901: in deze studie wordt de combinatie ipilimumab/nivolumab vergeleken met standaard chemotherapie in de eerste lijn, bij gemetastaseerd UC.

FORT-1 (blaaskanker, 2e of 3e lijn, post platinum , evt ook post-immunotherapie)

Fase 3 FGFR studie FORT-1 met Rogaratinib vs docetaxel. Rogaratinib is een pan-FGFR remmer. Het middel heeft een mogelijk therapeutische waarde indien de blaaskanker/urotheelkanker van de urinewegen FGFR tot expressie brengt. Dit wordt door middel van weefselonderzoek (biopt) vastgesteld en is bij ongeveer 40% van de patiënten het geval. Het gaat dus om een relatief kleine groep patiënten (na eerdere therapie en dan ook nog FGFR positief.

Dit zijn slechts enkele van de studies die draaien binnen Stichting DUOS. Kijk op www.stichtingduos.nl onder ‘studies’ voor de volledige lijst. In de wekelijkse, op vrijdag verschijnende nieuwsbrief meer nieuwe studies en studie-ontwikkelingen immuuntherapie bij blaaskanker als eerstelijns- en als tweedelijnsbehandeling.

Gevorderde prostaatkanker, resistent tegen castratietherapie en vervolgbehandelingen kan ook gunstig reageren op “checkpoint” blokkades en wellicht ook op combinaties met andere behandelingen die gericht zijn op prostaatkanker. Vooral de ‘combinatie’ lijkt van belang. Veel verschillende onderzoeken lopen momenteel en er zullen ook korte en langer lopende studies starten. Momenteel draait binnen Stichting DUOS de studie Keynote-199; immunotherapie met pembrolizumab bij prostaatkanker.

Kijk op www.stichtingduos.nl onder ‘studies’ voor de volledige lijst. En houd de wekelijkse, op vrijdag verschijnende nieuwsbrief in de gaten voor nieuwe studies en studie-ontwikkelingen immuuntherapie bij prostaatkanker als eerstelijns- en als tweedelijnsbehandeling.

Herman