Kun je leren te sterven?

De  titel zegt genoeg. Dit blog gaat over een moeilijk en gevoelig onderwerp, daarvan ben ik me bewust. Wil je het niet lezen; laat het gaan. Even goede vrienden. Maar het is ook iets wat ons kankerpatiënten bezig houdt. En je hoeft er niet over te praten, het mag. Kanker.NL is een plek waar we moeilijke gesprekken niet uit de weg gaan vandaar dat ik mijn gedachten toch op papier heb gezet. 

De twee Kerstvakantieweken heb ik in ledigheid doorgebracht. Een beetje bewust. Het jaar dat achter ons ligt was een druk en soms moeilijk jaar met veel stress, onverwachte problemen, tegenslagen, onrust, en een vol hoofd. Dat betrof niet alleen mijn ziekzijn, maar ook op allerlei andere vlakken ging het onze familie niet zo goed. Het was een jaar vol grote en kleine tegenvallers, hobbels en kuilen. Tijdens die twee weken rond Kerstmis en Nieuwjaar vielen mijn wekelijkse taken even weg. Geen verplichtingen,  oppasdagen, bezoeken en werkzaamheden. Ik kon zelfs even mijn wekelijkse ziekenhuisopname pauzeren en kreeg zo een extra dag cadeau. Vlak vóór Kerst besloot ik die twee weken niet te vullen met allerlei leuke zaken, maar de tijd te nemen: voor letterlijke rust. Met een boek of film op de bank, lekker een paar uur luieren in mijn bed, uitgebreid badderen, géén huishoudelijke karweitjes of klusjes, geen familieverplichtingen, geen borrels. Wél heb ik één dag op mijn gemak gekookt: alleen voor mijn eigen gezin. Basic en gezellig met z’n allen aan tafel zonder zware gespreksonderwerpen, spelen met de kleine kids, connecten en lachen met de grote.  Een eindje wandelen, lichtjes en sterren kijken, en als het niet regende een frisse neus halen. Geen enkele sociale verplichting maar cocoonen achter de gesloten gordijnen. Een echt vakantiegevoel. En dat heeft me goed gedaan.

De ‘beste wensen’ stromen nu binnen en dan sluipt het denken aan de toekomst ook weer je brein in. Gelukkig heb ik nu de rust om daar bij stil te staan. Want die toekomst hoort bij mij, ik wil er wat mee, hij is ongewis, maar ik heb wél een stukje toekomst, ook al zal dat misschien van korte duur zijn.

Het afgelopen jaar zijn er een aantal familieleden, vrienden en bekenden gestorven. Als je zelf ouder wordt overstijgt het aantal begrafenissen vaak het aantal blijde gebeurtenissen. Dat is de normaalste zaak van de wereld, want we kennen als levend wezen nu eenmaal de cirkel van leven en dood en het moment van geboren worden en sterven kunnen we zelf niet bepalen.

Toch is die laatste conclusie niet helemaal waar. Als kankerpatiënt kun je dat laatste in deze moderne tijd soms wél; bepalen op welk moment je het tijdelijke voor het eeuwige wilt inwisselen. Ik besef heel goed dat dit een teer, moeilijk en angstig onderwerp is, maar het is ook een luxe en ik heb er de afgelopen weken vaak aan moeten denken.

Mensen overlijden soms plotseling aan een hartaanval of bij een ongeluk. Dan is er geen keuze. Maar sinds de medische wetenschap steeds meer ontdekkingen doet en het leven soms maakbaar lijkt te worden, krijgen mensen met het predicaat chronisch ziek/palliatief steeds meer tijd om over hun dood na te denken. Zij hebben een keuze. En dan kom ik op mijn mijmeringen uit met de beladen vraag: kun je leren te sterven? En hoe?

Ik ben gaan zoeken. Er is heel veel bekend over het sterven van een lichaam en over pijnbestrijding, hoe gaat dat proces in zijn werk, wat gebeurt er chemisch, lichamelijk, letterlijk. Google maar even en je krijgt hierop antwoord. Wat ik amper heb gevonden is: als ik weet dat ik op termijn dood ga, of beter gezegd: de luxe heb dat ik weet wanneer dat ongeveer zal gaan gebeuren: hoe kan ik me daar dan mentaal op voorbereiden? Is er een methode, lesplan, protocol beschikbaar dat mij leert hoe ik los moet laten, hoe ik waardig mijn leven beëindig? En kun je dat überhaupt leren?

Op mentaal- en psychologisch gebied zijn er allerlei trukendozen voorhanden om problemen tussen de oren aan te pakken. Op onderwijsgebied kent men vele lesmethoden. Maar een goede manier om zélf te leren hoe je het leven moet laten gaan?

Mijn nieuwsgierigheid hiernaar werd ook aangewakkerd door het programma Over mijn Lijk. Daarin zie je kankerpatiënten - en hun familie-  worstelen met hun laatste tijd op aarde. Elk persoontje doet dat op eigen wijze en dat is hun goed recht! Geen mens is immers hetzelfde. De één blijft optimistisch tot het einde toe, de ander wordt depressief. En alles wat daar tussenin zit. Kunnen we dus alleen maar leren van de ervaringen van anderen?

Ik ben van karakter niet  egoïstisch, maar hierin wel. Persoonlijk ben ik overtuigd van het feit dat ik als patiënt zeker mijn eigen regie in de hand moet nemen en daarbij mijn kwaliteit van leven voorop zal stellen, en niet de lengte van mijn dagen. Maar ik heb daar tools voor nodig, en waar vind je die? Hoe doe je dat? Wanneer doe je wat? Hoe ga je om met je angsten, je verdriet, je hoop en het loslaten? Naar de psycholoog gaan of naar een waarzegger? Door alleen maar te kijken en luisteren naar ervaring van anderen? Verhalen die je echt moet zoeken want het onderwerp is nu eenmaal niet zo makkelijk te hanteren en veelal erg persoonlijk.

Dus heb ik maar weer een beroep gedaan op Mr.Google en ben bij het Landelijk Expertisecentrum Sterven beland. Daar vond ik al snel de zienswijze van Machteld Huber, de oprichter van de stroming Positieve Gezondheid - waar ik al fan van ben en waar ik regelmatig inspiratie vandaan haal. De komende tijd zal ik me eens gaan verdiepen in de site van dit expertisecentrum, waarin het tabblad ‘Academie’ me opvalt. Zou hoe te sterven dan toch te leren zijn?

Voor het nieuwe jaar heb ik dus een nieuw item  gezet op mijn bijna lege bucket-list. Ik ga proberen een manier te vinden om mentaal te leren hoe zo goed mogelijk te sterven. Hoe dat uit gaat pakken? Ik hou je te zijner tijd op de hoogte en sta open voor tips en suggesties.

Jac