Ik wist het toch
De diagnose kanker is als een mokerslag, des te meer als je ‘palliatief’ wordt verklaard. Het is alsof je ineens tot een andere categorie behoort. Tot de mensen die doodgaan, terwijl de rest blijft leven. Maar hier klopt iets niet, want de dood is toch voor ons allemaal? Het roept vragen bij mij op, waarop ik geen antwoord weet.
Ik wist het toch
We weten ons hele leven al
dat de dood eens komen zal
en dat een mild einde van het leven
weinig mensen is gegeven
Waarom voelde ik me dan zo slecht
toen dat einde mij werd aangezegd?
en waarom dan ineens zo bang
want ik wist het toch al lang?
Een vraag waar ik over denken moet
want ik begrijp het niet zo goed
Sterkte voor jullie allen,
Hanneke
Meer gedichten staan op mijn website:
https://jmu120.wixsite.com/hannekemulder
37 reacties
Dat is een heel lastig probleem waar iedereen op een andere manier mee om zal gaan. Zelf heb ik er toch wel 2 jaar veel problemen mee gehad, iets dat je niet uit je hoofd krijgt en dat grote invloed op je hele leven heeft. Bijvoorbeeld: soms ben je onbewust vrolijk tot je er door een ettertje dat ergens in je hersens huist op gewezen wordt, hè, uh, rustig, je hebt kanker. Weg vrolijkheid. Overkomt me nu nog wel eens.
Ik ben vlak na dat bericht (volgens dat bericht mocht ik blij zijn als ik de 70 zou halen, over 5 maanden) een keer of 5 bij een psycholoog geweest en dat heeft me goed geholpen. Dat is inmiddels 4 jaar geleden. Het schrijven van liedjes ook. Soms liepen de tranen over mijn gezicht bij het schrijven van de tekst maar dat lucht op. En, de tijd schuurt de gemeenste gedachten wat gladder.
Als ik dit schrijf realiseer ik me ineens dat jij een stuk jonger bent dan ik en misschien is het daarom voor mij wat makkelijker te aanvaarden.
Hanneke, blijf lekker wandelen, gedichten schrijven, filosoferen over het leven en de dood en laat de tijd schuren.
Sterkte,
Tom
Poeh, moeilijk stukje!
Zeer bedankt voor je 'moeilijke stukje', Tom. De tijd schuurt de gemeenste gedachten wat gladder, dat is heel mooi gezegd. Iets voor je volgende liedje, misschien?
Na het lezen van jouw reactie heb ik nog de zin 'de dood is van ons allemaal' toegevoegd. Want daar gaat het me eigenlijk om; het is zo vreemd dat je ineens tot die 'andere categorie' gaat behoren, in je eigen gedachten maar ook in die van je omgeving. Want die anderen zijn toch net zo sterfelijk als wij? En toch, als iemand zegt: "ik kan ook morgen onder de tram komen", denk ik, ja, jij hebt makkelijk praten. Toch zijn er inderdaad in mijn omgeving al wat mensen overleden die zich zorgen over mij maakten.
Ook op jouw leeftijd is de boodschap hard. Ik weet niet of het veel uitmaakt. Ik had het gevoel dat er 30 jaar van mijn leven werden afgehakt, maar ik kom hier mensen tegen die nog zo veel jonger zijn. Ik vind dat ik al enorm lang op de wereld ben en een compleet leven heb gehad. De tijd die ik nu nog krijg is een bonus die ook alweer heel lang duurt. Dat ik geen 80 word, daar ben ik eigenlijk heel snel aan gewend.
Blijf jij diezelfde dingen doen die je mij toewenst, Tom. Ik ga je liedjes weer eens luisteren.
Ook voor jou sterkte,
Hanneke
Lieve Hanneke,
De dood is van iedereen, toch voelt het slecht wanneer die wordt aangezegd. Daar heb je gelijk in, dat geldt voor de meeste onder ons. Wellicht biedt een filosofische benadering verlichting.
Toch vraag ik mij af, of hier uberhaupt een antwoord op te formuleren is. In bijna alle gevallen zijn dilemma's waarvan je niet weet wat er staat te gebeuren uit te zoeken totdat je het wel weet. Of je kunt bij grote onzekerheid ervoor kiezen het niet aan te gaan, danwel een weloverwogen besluit nemen om het wel aan te gaan met bepaalde risico's. Op een toekomstig einde zijn al deze woorden niet van toepassing. En bieden daarmee op geen enkele wijze antwoorden. En dat maakt het onbekende en de onzekerheid (voor mij) zo angstig.
Zelf probeer ik geen antwoorden op dit dilemma te formuleren, ik probeer op mezelf, lieve mensen om mij heen en de natuur te vertrouwen, dat ik geholpen word tijdens de periode die mij zo angstig maakt.
Maar ohoh je slaat de spijker op zijn kop, met dit prachtige blog. Kan niet wachten op de volgende.
Knufknuf lieve Hanneke. XX B
Lieve Bianca,
Bedankt voor je mooie reactie. De filosofische benadering, ja, dat kan zeker helpen! Ik heb kort na de diagnose vrij veel over het Stoïcisme gelezen. Daar had ik echt iets aan. Aanvaarden wat je niet kunt veranderen, maar stevig in handen nemen waar je wel invloed op hebt, zoiets. Ik schreef er ook eens een blogje over en kreeg daar prachtige reacties op, waar ik nog steeds iets aan heb.
Nee, ik heb er ook geen antwoord op. Maar het idee dat ik altijd al sterfelijk was, net als iedereen, en dat er dus feitelijk niet zoveel is veranderd, geeft me een bepaalde rust.
Vertrouwen op jezelf, lieve mensen en de natuur, dat klinkt heel mooi. De wrange gedachte dat kanker ook deel uitmaakt van die natuur, moet ik even wegdrukken.
Je zult geholpen worden, dat is zeker. Ik word ook geholpen door de fijne contacten op deze site, zoals die met jou.
Knuffel terug,
Hanneke
Heeft me aan het denken gezet
Liefs pie195
Dank je pie, ik denk ook nog verder, en weet het antwoord nog steeds niet.
Liefs, Hanneke
Hoiiiiiiiiii,
Je snijd alweer een zeer "bekend" fenomeen aan.
Dat ieder mens een keer dood gaat, weten we allemaal al vanaf dat
we jong zijn, maar wij [ uitverkorenen..hahaha ] wij hebben alvast
de aanzegging binnen dat het misschien iets eerder zal gebeuren dan
dat we gedacht hadden.
En dat is het hele punt.
Je buurman kan straks ook dood neervallen, maar hij weet dat
nu nog niet [ gelukkig voor hem...]
In het begin zat ik er ook wel eens mee [ en nu af en toe nog wel eens hoor ]
maar het heeft ook een groot voordeel...
Wij kunnen, als we willen, dingen afsluiten - rechtzetten - iemand eindelijk
eens lekker uitfoeteren - dingen niet meer doen waar we echt geen zin in hebben
en juist alleen nog maar dingen doen waar we ECHT WEL zin in hebben!!!!
Dus af en toe even "lekker" uit janken en verder de meeste tijd proberen
leuke dingen te doen [ en schijt aan anderen hebben....heerlijk...hahaha]
Groetjes Hans
---
Hoi Hans,
Jouw reactie zet me ook weer aan het denken. Er bestaat in het algemeen het idee dat volkomen onverwacht, liefst in je slaap en dus ongemerkt, overlijden de beste manier is, in elk geval voor jezelf. Ik denk ook wel eens: kon het maar op die manier.
Maar is dat wel zo???
Toevallig zei ik gisteren: wat is het heerlijk om de dagen helemaal in te mogen vullen zoals ik zelf wil. Ik was verbaasd over die opmerking, schrok er zelfs een beetje van, want hoezo heerlijk, ik heb toch kanker?
Jij gebruikt nu ook dat woord 'heerlijk'. En ja, dat kan dus, als je nog een flinke bonustijd krijgt. Wat ons te wachten staat is niet fijn, maar met een beetje geluk kun je inderdaad nog een goede tijd hebben waarin moeten is vervangen door mogen (hier hadden we het al eens eerder over), en we nog leuke dingen kunnen doen en zaken kunnen afronden, op wat voor manier dan ook.
Liefs en groeten, Hanneke
---
Ik zat laatst met iemand te praten en dat ging best wel serieus, dus
geen slap "geouwehoer" maar zinvol..
Op eens zeg ik gewoon, zonder er verder bij na te denken, " ik ben eigenlijk
best wel blij dat ik die tumor heb gekregen, anders had ik jou nooit ontmoet "
Daar schrok die persoon best wel heel erg van dat ik daar zo laconiek over
deed, maar gelukkig nadat ze het had laten inwerken, snapte ze precies wat ik bedoelde.
Groetjes
---
Zo ver kan dat dus gaan. Wat goed dat je dat gewoon zegt.
Ik heb ook nieuwe vriendinnen gemaakt, dank zij de lunches van Dasje. Zij zijn voor mij nu vertrouwder en belangrijker dan sommige mensen met wie ik al heel lang bevriend was. Of dacht te zijn.
Wat vooral zo moeilijk is bij de dood, is dat je iedereen en alles wat je zo lief hebt, los moet laten. Dat lijkt mij zo ontzettend moeilijk en zwaar. Ik denk ook, hoe jonger je bent hoe zwaarder dit is.
Palliatief wil zeggen dat je niet meer beter kan worden. Maar zegt nog niet wanneer je dood zult gaan. Ik hoop dat ieder die de diagnose palliatief heeft gekregen nog zoveel tijd gaat krijgen dat de ziekte meer chronisch lijkt te worden omdat de behandelingen zo goed aanslaan. 🙏🕯️🙏🕯️🙏🕯️
Hoi Dasje,
Dank voor je reactie. Tja, dat loslaten. Ik hoop dat er tegen die tijd ook aanvaarding komt van dat aspect.
Wat jij schrijft over palliatief zijn, geldt gelukkig voor steeds meer mensen, al is het helaas niet voor iedereen zo. Ik heb het geluk dat ik het al bijna drie jaar volhoud en me nog steeds goed voel. Ik ben oprecht blij met elke goede dag die ik nog krijg en hoop dat er nog vele mogen volgen. Maar realiseer me goed dat ik dat niet in de hand heb.
Liefs,
Hanneke
Was het maar zover Hanneke. Ik doe daarom al mijn best om zoveel mogelijk geld op te halen voor het Alpe d'Huzes. Liefs Dasje
Oh, Hanneke
wat is het weer prachtig verwoord, jouw gedachten over dood, niet meer beter worden, uitbehandeld zijn...
heel herkenbaar ook...
Ik heb er inmiddels een plaatje bij, want ik schijn een beelddenker te zijn:
Je levensweg heeft ergens , over de horizon, altijd dat bordje Dood staan. Maar als het goed is, zie je dat niet direct staan. Het is meer een weten, voor later.
Maar in ons geval wordt dat bordje ineens voor je neus geplant: we kunnen je niet meer beter maken, palliatief behandeld worden is gelukkig nog niet terminaal, maar toch.
Mijn levensweg heeft ineens bij elke afslag dat bordje staan en dat was eerder echt niet zo. Het bepaalt mij wel heel sterk in het nu leven, welke keuzes maak ik, wat doet er echt toe?
Ik probeer te genieten van het leven dat ik nu leef, de mensen die ik ontmoet, de verhalen, gevoelens die ik kan delen. Ik wil nog lang niet voor die bewuste afslag komen te staan, mijn wandeling is nog niet klaar
nu snap ik ook dat verhaal van Tom: als je al verder bent op je levenspad, ouder bent, kan je misschien dat bordje aan de horizon al zien staan, en is het anders om bij elke afslag ook dat bordje te zien...?
ach, zo filosofeer ik dus regelmatig met mezelf en dierbaren over de situatie van ons. Het is mooi om dat te kunnen doen. Het levert een heleboel tranen, maar ook weer een glimlach op.
Veel geluk, en nog vele stappen op je levensweg gewenst,
Astrid
Een heel treffend beeld, Astrid en een prachtige foto erbij. Donkere wolken boven het levenspad, maar die maken het landschap juist ook zo mooi.
Ik zie op die foto het bordje met 'dood' nog niet staan, en als je die heuvels hebt beklommen die ik wel zie, blijkt de horizon misschien weer een stuk verder te liggen.
Voor mij is de volgende scan altijd een soort horizon. Een muur, waar ik niet overheen kan kijken. Als de uitslag goed is, gaat er in die muur een deur open en ligt de horizon ineens weer drie maanden verder.
De laatste twee uitslagen waren niet zo goed bij mij, en tóch schoof die horizon gewoon weer vooruit, want uitbehandeld lijk ik nog lang niet te zijn.
We wandelen verder, Astrid!
Liefs, Hanneke
Lieve Hanneke,
weten en het echt voelen is voor mij het verschil.
Ik beleef dat mensen die geen kanker hebben zeggen ja ik kan ook morgen sterven. Maar ze voelen het niet. En leven niet zo. En worden er niet om de paar maanden echt mee geconfronteerd. Ik denk niet dat er een antwoord is. Het zijn de echte raadsels van het leven. Maar accepteren dat het zo is en dat je je zo voelt als je je voelt helpt wel, dat is mijn ervaring, voelen en observeren. Dankjewel voor dit rake gedicht. .
liefs Loes
Lieve Loes,
Ja, die opmerkingen krijgen we allemaal wel eens, denk ik, en het is natuurlijk ook zo, dat iedereen morgen kan sterven (men zegt meestal morgen, niet vandaag, valt mij op!).
Wat jij schrijft, is precies wat ik ook probeer te doen. Accepteren dat het zo is. En ondertussen blijven voelen wat je voelt en proberen het beste van het leven te maken.
Bedankt voor je fijne reactie,
Hanneke
Lieve Hanneke
We weten allemaal dat het eens zal komen, de dood voor ieder die hier op de wereld leven. Niemand weet wanneer het komt, als een dokter je verteld dat je uitbehandeld bent is het net of je een stempel krijgt, maar dan nog weet je niet wanneer het zover zal zijn, de moeilijkheid zit hem in dat je lijf je in de steek laat, in je hoofd ben je nog steeds dezelfde maar de kanker, de bijwerkingen de medicatie confronteren je iedere keer weer dat je ziek ben, heel ziek je lijf laat je langzaam in de steek en je hebt er maar mee te dealen. Voor iedereen die deze "stempel" heeft gekregen wens ik nog mooie dierbare momenten met ieder en alles wat je lief is. Ja, je weet dat het misschien eerder stopt maar zolang je het nog kunt en mag leef en geniet, lach en huil en pak je momenten die je nog gegeven zijn. Lieve Hanneke ik wens je nog heel veel mooie momenten met alles en iedereen die je lief is.
Liefs Nonnie 💕
Dank voor je warme reactie, Nonnie. Je schrijft ware woorden. Gelukkig betekent het stempel 'palliatief' voor mij niet hetzelfde als 'uitbehandeld', hoewel ik natuurlijk weet dat dat moment ooit zal komen.
In de bijna drie jaar die mij inmiddels al gegeven zijn met deze ziekte, heb ik al heel veel mooie momenten meegemaakt en ik probeer er nog zo veel mogelijk mee te maken. Bewust daarnaar zoeken helpt enorm.
Drie jaar geleden had ik gedacht dat ik er nu niet meer zou zijn, of anders al heel erg ziek zou zijn. Maar zo is het niet gelopen en daar ben ik aangenaam door verrast en heel dankbaar voor.
Liefs, Hanneke
De laconieke reactie: "Ik kan ook morgen onder de tram komen" krijg je niet alleen als je het over de dood hebt. Kankerpatienten hebben de neiging bij ieder pijntje of dingetje dat te relateren aan hun kanker. Maar als je dat meldt krijg je hetzelfde antwoord: "Dat heb ik ook zo vaak oid". Ja, dát misschien wel ....
Hou vol en maak er wat van,
Tom
Ook dat is een bekende opmerking inderdaad. En ik vind het ook heel vervelend om bij elk pijntje aan kanker te denken. Maar je ontkomt er niet aan, en afgelopen zomer bleek het bij mij ook te kloppen helaas. Maar dat is weer een heel ander onderwerp.
Het weten en dat ook zo voelen, dat moet dan het verschil zijn. Iedereen gaat dood, maar de meeste mensen zijn daar niet mee bezig. Misschien wel met de mogelijke dood van geliefden. Ik was daar tenminste (door mijn werk en de constante confrontatie met de dood) erg bang voor, dat mijn geliefden zouden sterven.
Toen bleek dat ik uitgezaaide longkanker had en alleen nog palliaf behandeld kon worden, was ik totaal overdonderd. Dat bordje met 'de dood' vind ik een treffend beeld. Ik heb een ander beeld: de man met de zeis. Hij staat dichterbij dan ik wil.
Mooie blog, Hanneke, en mooie reacties. Ik ben er (ook) nog niet over uit-gedacht. Dank je wel XXX
Lieve Frie,
Ook van jou weer zo'n mooie reactie. Jij die dus dagelijks doden verzorgde stond ook niet stil bij je eigen mogelijke einde. Dat is het inderdaad misschien wel, dat we het zien als iets voor anderen. Totdat ons door een dokter wordt verteld dat het ook voor ons is, en veel eerder dan we dachten.
Ja, ik was ook vooral bang om mijn dierbaren te verliezen. Omdat mijn partner, broers en zusters en een aantal vrienden ouder zijn dan ik, was ik wel eens bang om helemaal alleen over te blijven. Maar ikzelf? Geen vuiltje aan de lucht. Een beetje naïef, achteraf.
Liefs, Hanneke
Herkenbaar weer. Voor mij was de dood altijd een 'ver-van-mijn-bed' verhaal en ergens had ik de overtuiging dat je, wanneer je op een zekere leeftijd komt, daar naartoe groeit. Dat de dood opeens, zeer waarschijnlijk, veel eerder komt past niet in dat proces. Toch heb ik me zo ziek gevoeld dat ik momenten heb gehad dat het van mij niet meer hoefde, hierdoor heb ik ook wel de overtuiging gekregen dat je er alsnog naartoe groeit, ook al wordt het misschien jaren eerder dan voorheen gedacht. Neemt niet weg dat ik daar nog lang niet ben en de angst me soms ook om het hart slaat.
Lieve Sandra,
Wijze woorden weer van jou. Voor jou kwam die tijding ook wel verdomd vroeg in je leven. Echt heel erg veel te vroeg! Toen ik mijn antwoord schreef aan Tom, dat ik hier mensen tegenkom die nog zo veel jonger zijn, dacht ik o.a. aan jou.
Wat je schrijft over 'er naar toe groeien' doet me denken aan een boekje dat ik soms met mijn leerlingen las, over een jongetje dat tien was en ongeneeslijk ziek. Een soort cliniclown leerde hem dat vanaf nu elke dag in zijn leven 10 jaar zou duren. Zo voelde hij dat ook echt. Daardoor werd hij nog bijna 100. Hij maakte een versnelde ontwikkeling door, groeide er, zoals jij schrijft, naar toe en was er klaar voor. Ik denk nog wel eens terug aan dat boekje. Al was ik al 52 toen ik ziek werd, voor mij duurt de tijd ook langer en die ontwikkeling is er ook.
Ik ben er ook van overtuigd dat een lang leven niet per se een goed leven is en een korter leven geen slecht leven.
Maar lieve Sandra, terug naar het hier en nu. We zijn er nog en we leven volop. Ik hoop dat je een goede dag hebt vandaag en dat er nog vele mogen volgen. En ik wil graag nog veel mooie woorden van je lezen.
Liefs, Hanneke
Mooi verhaal van dat jongetje. Ik probeer ook zo bewust mogelijk te leven, opdat er maar niks zomaar langs me heen kan gaan waardoor ik inderdaad geloof dat ik, mocht ik er over jaaaaaaren niet meer zijn, in ieder geval voor 80 jaar heb geleefd. Ingewikkeld wel, want ik wil ook graag zo lang mogelijk mee doen met het gewone leven waardoor ik soms ook word opgeslokt door dat gewone leven. Leef ik dan wel bewust genoeg, haal ik er dan wel alles uit? Ach, me er niet continue bewust van zijn dat ik ziek ben is ook een overlevingsmechanise eigenlijk en ook fijn, ook al blijft het aan de andere kant toch altijd aanwezig. Nouja, lang mijmerverhaal, ik bekijk altijd alles van tig kanten en dat is wel eens vermoeiend :-). Bedankt voor je lieve reactie en nog een fijn weekend.
Hallo Sandra,
Als ik zo iets van jou lees, word ik altijd heel erg stil van binnen,,,
Zo jong nog en dan zo "overvallen" te worden ...maar toch ook nog wel
een prachtig geschenk als een kindje krijgen, dat moet een reden hebben.
Toeval bestaat niet [ volgens mij ...]
Geniet samen met je man van dit mooie geschenk en laat zoals Hanneke schrijft,
elke dag heel erg lang duren !!
Groetjes Hans
---
Hallo Hans,
Ja dat vind ik zo bizar; dat mijn lijf in staat was een nieuw mens te maken en tegelijkertijd kanker te laten groeien. Maar goed, ik ben de eerste niet waarbij dat gebeurt. Ik geloof wat dit betreft ook niet in toeval en heb besloten dat ik dus of alsnog heel oud zal worden of dat mijn zoon later een hele grote wordt ;-)
Of gewoon allebei.
Beste Sandra, we gaan dan vooral voor dat laatste....
Lieve groetjes Hebe
Vind ik ook:-)
Lieve Hanneke, een pijl recht in het hart...... prachtig verwoord! Ik heb daarover veel gedacht, gevoeld, gevraagd, geschreven..... Antwoord wisselt naar gemoed. Ook raar...
Ons leven duurt slechts één tel,
beseffen wij dat wel?
Ons bestaan in de oneindigheid
is slechts een seconde in de eeuwigheid.
Wij beleven ons leven in jaren;
kunnen vele ervaringen vergaren,
kunnen kennis verwerven,
leren omgaan met sterven,
erkennen verschil in vreugde en verdriet,
bevatten soms de grootheid niet
van het zíjn in het geheel,
want wij zijn maar een miniem deel.
Waarom angst overwinnen
als het eindigt als we beginnen.
Waarom vreugde verliezen
als we toch niet kunnen kiezen.
Waardoor ik in leven bedenk
niet wéten is een eindeloos geschenk.
Liefs met bijzonder veel dikke knuffels xxxxx Hebe
Hebe, wat prachtig. Ik ga het lezen en herlezen en herlezen.
Dit roept bij mij het gevoel op dat ik kortgeleden had, toen ik op een stil en donker waddeneiland naar de immense sterrenhemel keek. En me realiseerde hoe klein ik ben en dus ook hoe klein mijn ziekte is. Een seconde in de eeuwigheid, meer niet.
Dank je wel voor dit cadeau,
Hanneke
Sterkte Hanneke!
Dank je wel, Bientje.
ach schat dat is toch ook niet te begrijpen ,ja in ons hart weet elk mens dat het ooit tijd is ,maar een arts horen zeggen tegen je dat je niet meer beter kan worden is toch wel andere koek dan staat de wereld op zijn kop .heel veel liefs hes xxx
Dat is het precies, Hes. Dat moment, die mededeling. Het is zo verpletterend. Dat maakt het totaal anders dan de wetenschap dat je 'ooit' dood zult gaan.
hele dikke knuffel voor je lieverd
liefs hes xxx