Sociaal ongemak en andere onhandigheid

Deze tekst is afkomstig van overwegmetkanker.nl. De AYA die deze tekst geschreven heeft, blijft liever anoniem.

Kanker is een open uitnodiging voor misverstanden. Bijvoorbeeld als je vrienden aannemen dat je iets niet wilt, terwijl dat niet waar is. Of omgekeerd.

Veel kankerpatiënten raken vrienden kwijt door hun ziekte. Want laten we eerlijk zijn: communicatie is zonder dat er heftige dingen spelen die amper uit te leggen zijn, al moeilijk genoeg. En levens groeien ook zonder nare ziektes al uit elkaar. Laat staan met zo'n ziekte als kanker die als een olifant in een porseleinkast elke onhandigheid en elke tekortkoming van jezelf en van je vrienden onder een vergrootglas legt.

Woorden wegen

Al die aandacht die je in het begin krijgt, is heel erg fijn. Maar het is ook heel vermoeiend en confronterend voor jezelf om iedereen apart antwoord te geven. Het onhandige is alleen dat je door kortaf, oppervlakkig, niet of pas na een tijdje te reageren, de ander leert dat hij niet moet vragen hoe het met je is. Hoe los je dat op?

Als kankerpatiënt leer je al snel dat je woorden goed kiezen belangrijk is. Door een bewuste keuze te maken wat je wanneer aan wie vertelt en door helder te zijn over de manier waarop je wilt communiceren (bijvoorbeeld een groepsmail, via facebook, ‘stuur even een sms’je dan bel ik als ik puf heb’), kun je voorkomen dat je tien keer hetzelfde antwoord moet herhalen om dezelfde oprecht betrokken en geïnteresseerde vraag te beantwoorden.

Om hierin een goede keuze te maken, is het niet alleen belangrijk dat je weet met wie je in gesprek bent, maar ook dat je weet wat je eigenlijk over jezelf te vertellen hebt. Dat laatste is al moeilijk genoeg Maar hier eerst meer over hoe ingewikkeld het gesprek daardoor met je omgeving kan zijn.

Luisteren is (!) moeilijk

Hoe helder je zelf ook verwoordt wat je wilt zeggen, miscommunicatie is niet echt te voorkomen. Luisteren is nu eenmaal moeilijk, zeker als een onderwerp je raakt. Bijvoorbeeld omdat we bang zijn de ander kwijt te raken. Of omdat veel mensen bang zijn dat kanker krijgen henzelf ook kan overkomen. Of omdat jij voor de ander niet de enige bent die kanker heeft. 

Jouw antwoord kan allerlei herinneringen en emoties bij de ander oproepen. Waar jij weer niet altijd even makkelijk mee om kunt gaan. (Daar krijg je bijvoorbeeld weer zo'n verhaal over 'die en die' die dood is gegaan na een heftig ziekbed.) 

Je gekwetst voelen doordat een goed bedoeld gebaar resoluut is afgewezen, het verkeerde zeggen of een omweg kiezen in de supermarkt is zo gebeurd. De kans bestaat dat die naaste zich daarna zo rot of schuldig voelt, dat hij niet eens meer even durft op te bellen om bij te praten. 

En het is heel begrijpelijk dat jij je als patiënt niet geholpen voelt als een ander steeds maar blijft wachten tot jij de eerste stap zet.

Communicatiecursus

We hebben voordat we ziek werden nu eenmaal geen cursus 'communicatie met je omgeving' gehad, en je omgeving ook niet. Als je bijvoorbeeld vooral leuke dingen met elkaar deed, zijn jullie er waarschijnlijk niet aan gewend dat je elkaar feedback geeft en waardering uitspreekt, nee zegt, hulp vraagt, aangeeft dat je onzeker over iets bent, ruzie durft te maken of vrijuit je minder-fraaie-zelf durft te zijn.

De kans dat iemand het 'fout' doet. is dus groot. Als je niet gewend bent over dit soort dingen te praten (met elkaar), heb je samen niet de ruimte om te leren van wat jullie 'door kanker' als vrienden overkomt. Uit angst voor afwijzing ga je enorm je best doen en op je tenen lopen. Je probeert het goede te doen vanuit aannames die niet kloppen. Bijvoorbeeld dat je niet belangrijk genoeg voor de ander bent. Of je vult in. Bijvoorbeeld dat de ander nooit aan je denkt, want stil blijft. Of je oordeelt. Omdat je haar nu vrolijk lachend op een terras tegenkomt, terwijl ze gisteren zei dat ze niet kon komen omdat ze te moe was. Kanker is een open uitnodiging voor misverstanden.

Een kwestie van timing

Het is voor een ander ook niet logisch dat je daarnet nog vrolijk door de stad liep, maar nu te moe bent voor bezoek. Je moet van goede huize komen om dat niet persoonlijk op te vatten.

Voor zowel de naaste als de zieke geldt: pas op dat je niet de denkfout maakt dat wat voor het ene moment geldt, ook de waarheid voor het volgende moment is. Je vrienden onthouden alles waarover jij aangeeft dat je er (geen) behoefte aan hebt, of het (niet) aankunt. Ze gaan ervan uit dat dat ook de volgende keer geldt als ze bij je op bezoek komen. Jij bent misschien allang weer vergeten dat je een keer nee hebt gezegd, en denkt er dus ook niet aan om iemand te vertellen dat wat je gisteren over jezelf vertelde, vandaag niet meer zo is.

Als je vrienden dan ook nog aan elkaar gaan vragen wat jij prettig vindt, in plaats van aan jouzelf, gaat het snel mis. Voordat je het weet loopt iedereen op zijn tenen en in bochten vreselijk zijn best te doen, en lopen ze ook nog eens precìès het verkeerde te doen. Alleen maar omdat jij die ene keer hebt gezegd wat je wel of niet aankon, zonder erbij uit te leggen waarom dat op dat moment zo was.

Wat hierbij kan helpen is wat dit Engelstalige blog aanraadt aan patiënten die weer aan het werk gaan: bedenk een paar standaardzinnen die je kunt gebruiken als iets je nu niet goed uitkomt, maar wel waardeert of op een ander moment wel perfect zou zijn.