BOOG 2017-03 SONIA - studie (Borstkanker)

  • Gesloten voor deelname sinds 01-09-2021

Dit onderzoek is inmiddels gesloten voor deelname. Indien er informatie beschikbaar is over onderzoeksresultaten dan wordt dit getoond onder het kopje onderzoeksresultaten.

Doel onderzoek

Hoofddoel
Het belangrijkste doel van dit onderzoek is om te bepalen op welk moment van de behandeling de CDK4/6-remmers (palbociclib, ribociclib of abemaciclib) het beste aan de anti-hormonale therapie kunnen worden toegevoegd, in de eerste- of de tweedelijnsbehandeling.

Overige doelen
Om ook andere vragen over het gebruik van CDK4/6-remmers te onderzoeken, zijn er verschillende nevenstudies opgezet naast de hoofdstudie.

  1. Biomarkeronderzoek
    Biomarkers zijn biologische kenmerken die iets kunnen zeggen over de karaktereigenschappen van de borstkanker en over de effecten van de behandeling. Het doel is om hiermee beter te kunnen selecteren welke vrouwen baat hebben van het toevoegen van CDK4/6-remmers en welke vrouwen geen baat hebben van deze therapie om hiermee onder- of overbehandeling te voorkomen. We weten uit eerdere onderzoeken dat veel vrouwen goed reageren op anti-hormonale therapie alleen en daar langdurig baat bij kunnen hebben. Sommige vrouwen reageren beter op de combinatiebehandeling. Het is echter vooralsnog niet goed mogelijk vooraf te voorspellen welke vrouwen meer baat hebben bij de anti-hormonale therapie alleen en welke bij de combinatietherapie.
    Binnen de SONIA-studie doen we onderzoek naar biomarkers in bloed en weefsel. Daarnaast wordt een nieuwe manier van beeldvorming onderzocht als mogelijke biomarker. Deze zogeheten FES-PET-scan kan de tumorgevoeligheid voor oestrogeen (het vrouwelijk geslachtshormoon) in het gehele lichaam in beeld brengen. Samen met een ‘gewone’ FDG-PET scan (de scan die het suikermetabolisme van cellen in kaart brengt) lijkt deze FES-PET veelbelovend om het effect van CDK4/6 remmers op uitzaaiingen te voorspellen. Of dit ook geldt voor individuele patiënten die een bepaalde behandeling krijgen, is nog onbekend. Dat willen we verder onderzoeken.
  2. Onderzoek naar de variatie in geneesmiddelconcentratie
    Een ander onderzoeksdoel is het in kaart brengen van de gemeten geneesmiddelconcentratie in bloed en het ontstaan van bijwerkingen en de mate waarin vrouwen baat hebben van de behandeling. Ondanks dat iedere proefpersoon dezelfde startdosering krijgt, wordt bij iedere proefpersoon een geneesmiddel anders opgenomen en afgebroken in het lichaam. Op dit moment is het onduidelijk wat de minimaal effectieve concentratie (streefconcentratie) voor CDK4/6-remmers is. We willen daarom onderzoek doen naar de optimale concentratie CDK4/6-remmers in het bloed voor individuele proefpersonen. Daarnaast willen we onderzoeken of genetische factoren de hoogte van de bloedspiegel kunnen beïnvloeden. Met deze gegevens, kan in de toekomst een persoonlijke dosering worden voorgeschreven of in een eerder stadium de dosering worden verhoogd of verlaagd. Deze kennis moet bijdragen aan meer effectiviteit, minder bijwerkingen en een hogere kwaliteit van leven voor patiënten die in de toekomst behandeld gaan worden met CDK4/6-remmers.
  3. Onderzoek naar cognitief functioneren.
    Uit eerder onderzoek is gebleken dat behandeling tegen kanker effect kan hebben op het cognitief functioneren. Met het cognitief functioneren worden processen bedoeld die met het denken te maken hebben, zoals concentreren, onthouden en plannen. Cognitieve problemen kunnen lastig zijn en effect hebben op het dagelijks functioneren. Om deze reden willen we in deze studie onderzoeken of de behandelingen die in de SONIA-studie worden toegepast een effect hebben op het cognitief functioneren. 

Onderzoeksresultaten

Aantal deelgenomen patiënten

In totaal hebben 1050 patiënten aan deze studie meegedaan.

Verwachte termijn resultaten

De eerste onderzoeksresultaten worden verwacht op 1 februari 2023.

Toelichting

De verwachting is dat in 2023 de primaire onderzoeksvraag beantwoord kan worden.

Zie ook: SONIA  Boogstudycenter en SONIA-Studie voor meer informatie.

Overige opmerkingen

Er kunnen op dit moment geen nieuwe patiënten meer meedoen met de studie. De studie is hiermee echter nog niet voltooid. Voor het beantwoorden van onze vraag is het namelijk belangrijk dat zoveel mogelijk patiënten beide opeenvolgende SONIA-behandelingen ondergaan en dat wij over beide behandelingen gegevens verzamelen.

Wordt er geloot?

Ja. Deelnemende patiënten worden door loting verdeeld in verschillende groepen. Alle groepen worden met elkaar vergeleken. Patiënten weten vooraf niet in welke groep ze terechtkomen.

Behandeling

De behandeling zal op basis van loting bepaald worden. De ene groep proefpersonen wordt behandeld volgens behandelschema A (de eerstelijnsbehandeling). Deze groep krijgt als eerste behandeling een aromataseremmer (een type anti-hormonale therapie in tabletvorm) in combinatie met een CDK4/6-remmer en daarna, als tweede behandeling, alleen fulvestrant (een type anti-hormonale therapie dat via een injectie wordt toegediend). De andere groep proefpersonen wordt behandeld volgens behandelschema B (de tweedelijnsbehandeling). Deze groep krijgt als eerste behandeling alleen een aromataseremmer en als tweede behandeling fulvestrant in combinatie met een CDK4/6-remmer.

De behandeling wordt definitief gestopt als

  • De proefpersoon zelf besluit te stoppen
  • De therapie niet langer werkzaam is
  • De behandelend arts vindt dat de nadelige gevolgen van bijwerkingen voor de proefpersoon groter zijn dan de mogelijke voordelen.

Bijwerkingen

Iedere behandeling kan bijwerkingen hebben. Mogelijke bijwerkingen van de medicijnen die gebruikt worden in dit onderzoek zijn:

Bijwerkingen van palbociclib of ribociclib
Over CDK4/6-remmers zijn minder gegevens bekend met betrekking tot de bijwerkingen dan van de andere medicamenten gebruikt in dit onderzoek, omdat het een relatief nieuw medicament betreft. Op basis van de gegevens van lopend onderzoek met CDK4/6-remmers, behoren de volgende verschijnselen tot de mogelijke bijwerkingen van CDK4/6-remmers.

Veel voorkomende bijwerkingen (bij meer dan 1 op de 10 patiënten) zijn:

  • Een laag aantal witte bloedcellen (met een grotere kans op infecties)
  • Een laag aantal rode bloedcellen (met de kans op vermoeidheid en zwakte)
  • Een laag aantal bloedplaatjes (waardoor u sneller blauwe plekken of bloedingen kunt krijgen)
  • Laag aantal witte bloedcellen met koorts
  • Verhoogde kreatininewaarden in het bloed, die kunnen wijzen op een verminderde nierfunctie
  • Misselijkheid en/of braken
  • Diarree
  • Vermoeidheid
  • Verminderde eetlust
  • Huiduitslag
  • Zweertjes in de mond, pijn, ontsteking en/of infectie van mond en keel

Andere voorkomende bijwerkingen (bij 1 op de 10 tot 100 patiënten) zijn:

  • Verhoogde leverwaarden in het bloed, die kunnen wijzen op een verminderde leverfunctie
  • Longontsteking
  • Maagpijn
  • Verlaagd natrium in het bloed

Weinig voorkomende, maar belangrijke bijwerkingen (bij 1 op de 100 tot 1000 patiënten) zijn:

  • Verhoogd bilirubine (gele kleurstof uit de lever)

Er zijn gevallen bekend van leverschade tijdens het gebruik van CDK4/6-remmers in combinatie met hormonale middelen (letrozol en exemestaan). Er is een situatie bekend van een hersenbloeding bij een proefpersoon in een van de onderzoeken met CDK4/6-remmers in combinatie met een ander nog niet geregistreerd geneesmiddel. De behandelend arts vond dat de bloeding verband hield met de behandeling met deze middelen. Bij ribociclib zijn er enkele gevallen van geleidingsvertraging in het hart gerapporteerd.

Bijwerkingen van abemaciclib
Veel voorkomende bijwerkingen (bij meer dan 1 op de 10 patiënten) zijn:

  • Diarree
  • Misselijkheid en/of braken
  • Een laag aantal witte bloedcellen (met een grotere kans op infecties)
  • Een laag aantal rode bloedcellen (met de kans op vermoeidheid en zwakte)
  • Een laag aantal bloedplaatjes (waardoor u sneller blauwe plekken of bloedingen kunt krijgen)
  • Infecties
  • Verminderde eetlust en/of veranderde smaak
  • Verhoogde kreatininewaarden in het bloed, die kunnen wijzen op een
  • verminderde nierfunctie
  • Vermoeidheid
  • Haaruitval
  • Duizeligheid
  • Jeuk
  • Huiduitslag
  • Koorts
  • Verhoogde leverwaarden

Weinig voorkomende, maar belangrijke bijwerkingen (bij 1 op de 100 tot 1000 patiënten) zijn het voorkomen van stolsels in aders (veneuze trombose), spierzwakte, een droge huid en toegenomen traanproductie.

Bijwerkingen van letrozol/anastrozol
Beide medicamenten worden al jaren veel gebruikt, dus de bijwerkingen zijn gebaseerd op uitgebreide ervaringen van patiënten met kanker.

Zeer veel voorkomende bijwerkingen (bij meer dan 1 op de 10 patiënten) zijn:

  • Opvliegers
  • Moeheid (lichamelijke zwakte en algehele malaise)
  • Meer zweten en pijn in de gewrichten

Veel voorkomende bijwerkingen (bij maximaal 1 op de 10 patiënten) zijn:

  • Huiduitslag (roodheid, knobbels op de huid, witte schilfers of blaasjes op de huid)
  • Hoofdpijn
  • Duizeligheid
  • Maag- en darmproblemen zoals misselijkheid, braken, spijsverteringsklachten, verstopping of diarree
  • Toename van of verminderde eetlust
  • Spierpijn
  • Botafbraak die in sommige gevallen tot botbreuk kan leiden
  • Zwelling van de armen, handen, voeten en enkels (oedeem)
  • Depressie
  • Gewichtstoename
  • Haaruitval
  • Botpijn
  • Verhoogde bloeddruk
  • Buikpijn
  • Droge huid
  • Vaginale bloeding
  • Rugpijn
  • Duizeligheid
  • Hartklopping
  • Ontsteking in de gewrichten

Bijwerkingen van fulvestrant
Het medicament wordt al jaren veel gebruikt, dus de bijwerkingen zijn gebaseerd op uitgebreide ervaringen van patiënten met kanker.

Zeer veel voorkomende bijwerkingen (bij meer dan 1 op de 10 patiënten) zijn:

  • Klachten rond de injectieplaats, zoals pijn en/of ontsteking
  • Afwijkende leverwaarden in het bloed
  • Misselijkheid
  • Zwakte
  • Vermoeidheid
  • Veel voorkomende bijwerkingen (bij maximaal 1 op de 10 patiënten) zijn:
  • Hoofdpijn
  • Opvliegers
  • Braken
  • Diarree of verlies van eetlust
  • Uitslag
  • Urineweginfecties
  • Rugpijn
  • Veel bilirubine in het bloed
  • Trombose en/of embolie (verhoogd risico op de vorming van een bloedprop)
  • Allergische reactie met zwelling van gezicht, lippen, tong en/of keel

Extra belasting voor patiënt

Hoofdstudie:

  • Voorafgaand aan de studie en tijdens de studie vinden onderzoeken plaats om te bepalen of deelname mogelijk is. Het betreft onder andere bloedonderzoek, hartfilmpje, CT, botscan. De meeste van deze onderzoeken worden ook gedaan buiten de studie.
  • Vragenlijsten: de proefpersoon wordt gevraagd enkele (twee à drie) vragenlijsten in te vullen op verschillende tijdstippen te weten voor start van de behandeling, na drie, zes, 12 en 18 maanden voor zowel eerste als tweede behandellijn.

Optionele nevenstudies:

  • Extra bloedafnames op meerdere tijdspunten: voor start, na 14 dagen, op moment dat de therapie aanslaat en op moment dat de ziekte niet meer reageert op de therapie.
  • Extra beeldvorming: voor start van de studiebehandeling wordt een extra scan gemaakt, de zogenoemde FES-PET scan, voor studiedoeleinden.
  • Extra cognitieve testen: er wordt gevraagd om tweemaal deel te nemen aan een online neuropsychologisch onderzoek, eenmaal voor start van de behandeling en eenmaal na 9 maanden.

Onderzoeksgegevens

Wetenschappelijke titel

Selecteren van de optimale plaats van CDK4/6-remmer bij de behandeling van uitgezaaide hormoongevoelige (HR+) borstkanker: de SONIA trial

Website

Ga naar studie website

Kankersoort

  • borstkanker

Fase trial

III

Maximaal aantal patiënten

1050

Initiatiefnemers

BOOG

Coördinatoren

Dr. A. Elise van Leeuwen-Stok, Borstkanker Onderzoek Groep (BOOG)

Goedkeuring

Het onderzoek naar deze nieuwe behandeling is getoetst door een erkende medisch-ethische toetsingscommissie. Deze heeft geoordeeld dat het verantwoord is om de medewerking van patiënten te vragen. Voor meer informatie zie CCMO

Vermelding in trialregister:
Register CCMO: NL62197.031.17

Meer informatie

Nederlandse titel
Selecteren van de optimale plaats van CDK4/6-remmer bij de behandeling van uitgezaaide hormoongevoelige (HR+) borstkanker: de SONIA studie

Extra informatie
Kijk op de BOOG website voor meer patiënteninformatie over dit onderzoek.

Datum laatste controle

22-09-2021

Aanmelden voor deze trial

Wil je meedoen aan deze trial? Bespreek dit dan met je arts. Hij of zij kan beoordelen of je in aanmerking komt. Ook kun je inhoudelijke vragen over de trial met je arts bespreken.

Tip: Neem in elk geval de naam van de trial mee naar je arts.